[2006 р.] Історія і пам’ятки міста

W uznaniu zasług stolnika sandomierskiego Dersława Karwacjana król Kazimierz Wielki nadał mu w 1354 roku prawo założenia miasta u zbiegu rzek Ropy i Sękówki oraz potoku Stróżowianka.Dersław Karwacjan herbu Zadora był stronnikiem ojca króla Kazimierza, Władysława Łokietka.

Gdy więc w 1354 roku przystąpił do założenia miasta na terenie składającym się z wyłączonych części wsi Stróżówka, Glinik Mariampolski, Sokół, Siary i Ropica – nie zezwolił na osiedlanie się w Gorlicach Niemców, chociaż zamieszkiwali już w tym czasie pobliskie wsie Szymbark, Rychwałd i Rozembark, a także żyli w rozproszeniu w innych zasiedlonych miejscowościach.

Dersław lokował miasto na prawie polskim. Dokument wystawiony przez króla Władysława Jagiełłę w 1417 roku stwierdza o Gorlicach, że miasto jest «z dawna wszerz i wzdłuż określone». W tym więc okresie czasu od otrzymania prawa założenia w 1354 roku do przywilejów Władysława Jagiełły z 1417 roku miasto zostało zbudowane i zorganizowane. Dlatego też jako datę założenia miasta przyjęto rok 1354

Nazwę wzięło miasto od zgorzeliska po wypalonych lasach, na którym wybudowano miasto. W wyniku historycznych przemian nazwa poprzez «zgorzel», «gorzel», «zgorzelice», przeobraziła się w dzisiejsze Gorlice.

W 1417 roku na usilną prośbę Dersława II Karwacjana król Władysław Jagiełło przenosi Gorlice na prawo magdeburskie rozszerzając przywileje miasta. Nadaje w tym czasie miastu także przywilej «de non tolerandis Judaeis» o zakazie osiedlania się Żydów.

W 1446 roku synowie Dersława II Karwacjana potwierdzają przywileje mieszczan gorlickich. W przywileju tym wymieniony jest kościół św. Mikołaja, dzielnica Korczaki, las zwany Łęg, młyn i wygony dla bydła.

Na podstawie tego przywileju mieszczanie gorliccy «mogli swobodnie sprzedawać marzec, miód, wino, piwo i wszelki trunek i jakiekolwiek likiery jak olej, oliwę i wszystko, co mogą łokciem mierzyć, wagą ważyć i miarkami przesypywać oraz przedawać ryby solone skądinąd sprowadzone i pokrewne tym towary»

Zgodnie z uchwałą sejmową z 1496 roku Karwacjanie przyjmują od swojego miasta nazwisko Gorlickich. Ostatni z Karwacjanów w linii męskiej Jan Karwacjan uzyskuje od króla Aleksandra Jagiellończyka w 1504 roku dla swojego dziedzicznego miasta przywilej na dwa targi roczne, jak również na targi tygodniowe każdego wtorku, które po dzień dzisiejszy w tym dniu się odbywają.

W czasie najazdu szwedzkiego miasto podjęło obronę, w wyniku czego zostało po zdobyciu przez silny oddział szwedzki z towarzyszącymi mu Włochami całkowicie spalone, a ludność uprowadzona do niewoli lub wymordowana. Stało się to w dniu 2 maja 1657 roku.

Odbudowane ledwo ze zgliszcz miasto ulega ponownie katastrofalnym pożarom w 1689 i 1694, podczas których spłonęły wszystkie akta miejskie łącznie z przywilejami.

W 1717 roku obie części miasta nabywa Stanisław Łętowski herbu Ogończyk sędzia biecki, chorąży krakowski.

Pomimo częstych najazdów nieprzyjaciół, zniszczeń i pożarów, miasto wielokrotnie powstawało z popiołów i od nowa się rozwijało.

Chociaż głównym zajęciem ludności było rolnictwo, rozwijały się także powoli handel i rzemiosło. Długi czas zawdzięczały Gorlice swój rozwój płóciennictwu. W 1695 roku np. każdy tkacz wyrabiał dla swego dziedzica 100 sztuk płótna z powierzonej przędzy, z którego to wytwórstwa ciągnęli dziedzice ogromne zyski. Centralnym punktem handlu płótnami w Galicji były Gorlice zwane małym Gdańskiem. Produkowano wtedy rocznie 200.000 sztuk płótna, które wywożono do Węgier, Wiednia i na Śląsk.

Pod koniec I Rzeczypospolitej, kiedy prawa nie były już ściśle przestrzegane, przybyła na Ziemię Gorlicką pierwsza grupa Żydów. Osiedlili się w Bobowej na podstawie przywileju przyznanego im w 1732 roku przez dziedzica Michała Jaworskiego. W Gorlicach, gdzie obowiązywał zakaz osiedlania się Żydów, społeczność żydowska powstawała stopniowo, powoli. W okresie porozbiorowym władze austriackie nie honorowały już dawnych praw polskich. Wprowadziły zakaz pobytu Żydów na terenach wiejskich koncentrując ich w gettach w wydzielonych dzielnicach miast. Warunki życia w gettach były bardzo ciężkie. Panował tam ścisk, ciasnota, chaos i brud. W Gorlicach getto nie powstało właśnie dlatego, że Żydzi napływali tu stopniowo, a przedtem ich nie było. W drugiej połowie XIX wieku utworzyli już jednak własną gminę wyznaniową, zbudowali synagogę. Mieli wywrzeć duży wpływ na rozwój miasta w okresie boomu naftowego i w okresie międzywojennym. Do XIX wieku nie było w Gorlicach praktycznie ludności niemieckiej. Niewielka kilkudziesięciowa grupa Niemców i Czechów osiedliła się w Gorlicach dopiero w okresie prosperity naftowego. Kilka zaledwie osób austriackiej administracji albo wyjechało po ogłoszeniu autonomii Galicji albo uległo szybkiej polonizacji.

Nowy okres pomyślnego rozwoju przyniósł Gorlicom dopiero przemysł naftowy, którego kolebką na ziemiach polskich był właśnie region gorlicki.

Джерело: