Костел св.Леонарда

Tyszowce – par. Św. Leonarda

ul. Kościelna 27, 22-630 Tyszowce,

tel./fax 0-84/661-93-93

Proboszcz: ks. Grzegorz Chabros (1964-1990-2003)

Wikariusze:

ks.Janusz Krupa (1981-2006-2006)

ks. Adam Mulawa (-2007)

Kapelan:

ks. Kazimierz Szerement (1945-1976-2000) – Dom Opieki Społecznej

Do parafii należą miejscowości: Czermno Kol., Klątwy, Kol Klątwy, Lipowiec, Mikulin, Kol. Mikulin, Podbor, Przewale, Tyszowce, Wojciechówka, Zielone.

Kaplice: Przewale

Odpust: 16 V, 6 XI

Liczba mieszkańców: 3510

Historia parafii:

W pierwszej poł. w. XV Tyszowce były lennem książąt mazowieckich, po r. 1462 przechodzą do dóbr królewskich, do r. 1768 siedziba starostwa niegrodowego. Miasto lokowane zapewne przed r. 1424 i ponownie w r. 1453. Po spaleniu w r. 1500 przez Tatarów stopniowy rozwój w 1. poł. w. XVI, związany z położeniem przy traktach handlowych, zwłaszcza ze wschodu na zachód (Lwów-Wrocław), oraz dzięki przywilejom króla Aleksandra I z 1502 r. i Zygmunta Augusta z r. 1555 (m.in. zezwalający na osiedlanie Żydów). Miasto zniszczone w czasie wojen w połowie w. XVII (tu zawiązano w 1655 r. Konfederację Tyszowiecką przeciw Szwedom) oraz kilkakrotnie pożarami w 1. poł. w. XVIII. Od 1768 należy do Jana Miera (z Wożuczyna), kasztelana inflanckiego i jego żony Marianny z Tarnowskich.

Od tego czasu stopniowe ożywienie miasta, zwłaszcza dzięki szewskiemu ośrodkowi chałupniczemu, istniejącemu tu od w. XVI do r. 1948. Utrata praw miejskich w 1869 r. Osada prawie w całości spalona w r. 1907 oraz w okresie drugiej wojny światowej. Usytuowana na prawym brzegu rzeki Huczwy. Układ pierwotny regularny; ośrodkiem rynek zbliżony do kwadratu, z narożników którego wychodziły niegdyś po dwie ulice oraz po jednej z pierzei północnej i południowej; mniejszy rynek na północ, od głównego, “Na Jurydyce”; otoczone przedmieściami: Dębina, Jurydyka, Majdan, Zamłynie.

Kościół parafialny usytuowany na wschód od rynku; podcieniowa zabudowa spalona w r. 1907. Pozostałości siedziby Mierów, istniejące jeszcze w latach: 1954-5 w południowo-wschodnim narożu rynku, obecnie nie zachowane. W 1750 r. wzmiankowane trzy drewniane cerkwie unickie: parafialna, oraz dwie filialne na przedmieściach Dębina i Zamłynie (wszystkie trzy zamienione ok. r. 1875 na prawosławne), ponadto w 1891 r. wzniesiono murowaną cerkiew prawosławną, drewniane cerkwie istniały jeszcze w r. 1902. Tyszowce odzyskały prawa miejskie 1 stycznia 2000 r.

Erekcja parafii rzymskokatolickiej w Tyszowcach miała miejsce najprawdopodobniej przed r. 1424 (w czasie pierwszej lokacji miasta), zapewne z fundacji księcia Ziemowita IV. Wg wizytacji z r. 1603 istniał kościół drewniany, spalony ok. r. 1629; odbudowany staraniem proboszcza ks. Bartłomieja Szołomowskiego, nie był ukończony w r. 1637, zniszczony częściowo 1648 r. przez Kozaków, następnie zapewne odbudowany (drewniany wzmiankowany w wizytacjach 1671, 1717). Kolejny drewniany, z fasadą dwuwieżową, wzniesiony w r. 1722 z fundacji Piotra Potockiego, wojewody czernihowskiego, starosty tyszowieckiego i jego żony Katarzyny z Chodorowskich; konsekrowany w r. 1726 (pw. św. Leonarda i św. Krzyża); spalony w r. 1803.

Do końca w. XVIII parafia należała do diecezji chełmskiej (wchodziła w skład dekanatu grabowieckiego). W w. XIX w diecezji lubelskiej został utworzony dekanat tyszowiecki, który istniał do r. 1865. Potem parafia została włączona do dekanatu tomaszowskiego. Dekanat tyszowiecki reaktywowano po I wojnie światowej. Granice parafii były bardzo rozległe.

W wyniku podziału omawianego terenu, w obecnym stuleciu utworzono parafie w: Perespie, Sahryniu i Turkowicach. Uposażenie parafii tyszowieckiej było dość znaczne, a składały się na nie: 3 łany pola, 3 łąki, dziesięciny, snopowe. Przy parafii już w w. XVII prawdopodobnie istniał szpital dla ubogich i bractwo różańcowe. Od dawna rozwijał się tutaj kult św. Leonarda (przejawiało się to m.in. w modlitwach zanoszonych za jego pośrednictwem przez matki brzemienne).

Od r. 1955 czasowo w Tyszowcach pracowały Służebniczki NMP (starowiejskie). Dom zakonny zorganizowały sobie w r. 1975 (były do r.1993). W r. 1997, powstał, na terenie poprzedniej plebanii, klasztor Mniszek Kamedułek.

W w. XVIII proboszczem w Tyszowcach był ks. Melchior Jan Kochnowski, późniejszy bp sufragan chełmski.

Obecny kościół wzniesiony w latach: 1865-7 (nawa) i 1869-70 (prezbiterium i wieża) wg projektu Henryka Marconiego. Świątynia murowana z cegły, otynkowana. Trójnawowa z czteroprzęsłowym korpusem i czworobocznym prezbiterium, równej szerokości z nawą główną, z dwiema kwadratowymi zakrystiami po bokach; od frontu dwie czworoboczne wieże. Wewnątrz sufity, ściany rozczłonkowane pilastrami. Fasada w części środkowej ujęta zdwojonymi pilastrami, z półkoliście zamkniętą wnęką pomiędzy nimi, zwieńczona trójkątnym szczytem; wieże dwukondygnacjowe, z pilastrami na narożach. Ściany boczne dzielone pilastrami na wysokich cokołach, podtrzymującymi belkowanie obiegające wokół kościół. Okna zamknięte półkoliście. Dachy dwuspadowe oraz czworoboczne hełmy wież z wysokimi balasami i wieżyczka na sygnaturkę kryte blachą; szczyt, wieże i wieżyczka na sygnaturkę zwieńczone żelaznymi, kutymi krzyżami.

Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne, analogiczne, o charakterze późnobarokowym (po 1879), w głównym dwie rzeźby niezidentyfikowanych świętych, późnobarokowe z 1. poł. w. XVIII oraz obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z przełomu w. XVII/XVIII, mocno przemalowany, w sukienkach drewnianych, zapewne z w. XIX; w jednym z bocznych ołtarzy obrazy: św. Stanisław Kostka z ok. poł. w. XVIII, z herbem Kostków Dąbrowa, gruntownie przemalowany, z datą 1940 i sygn. Aleksandra Mizerskiego z Tyszowiec; w zwieńczeniu św. Stanisław bp z w. XVIII. Dwa ołtarze boczne rokokowe z 2. poł. w. XVIII, z mensami po r. 1870, przeniesione z kościoła pobernardyńskiego w Radecznicy; w lewym rzeźby zakonnicy (może Teresy z Avila) i niezidentyfikowanego papieża rokokowe z 2. poł. w. XVIII, w zwieńczeniu liczne putta; w polu głównym obraz św. Leonarda z 1. poł, w. XVII, w sukience wraz z krzyżem i pastorałem srebrnymi, częściowo pozłacanymi z w. XVII, z kilkoma zatartymi puncami, z nich jedna z nazwiskiem A. Kalicki, nowsza; tabernakulum zapewne z w. XIX; w prawym (w którym znajdował się niegdyś krucyfiks) rzeźby puttów w zwieńczeniu. Ambona rokokowa z 2. poł. w. XVIII, z nowszą rzeźbą NMP Niepokalanie Poczętej. Dwa konfesjonały z w. XVIII. Chrzcielnica z w. XVIII, z miedzianą misą. Feretron o charakterze późnobarokowym z przełomu w. XVIII/XIX z obrazami: Matki Boskiej Różańcowej oraz Dzieciątka Jezus. Dwa obrazy pounickie: Męczeństwo św. Jozafata i św. Mikołaj bp z 1. poł. w. XIX. Krucyfiks późnobarokowy w. XVIII (prawdopodobnie z ołtarza z kościoła pobernardyńskiego w Radecznicy). Kielich późnobarokowy w. XVIII, gładki. Krzyż ołtarzowy klasycystyczny z w. XIX, metalowy. Lichtarz późnobarokowy w. XVIII, cynowy. Cztery świece woskowe ulane w w. XVII dla uczczenia zwycięstwa Konfederacji Tyszowieckiej (wys. ok. 4 m).

Obok kościoła stoi murowana dzwonnica z trzema dzwonami wykonanymi przez firmę Jana Felczyńskich w Przemyślu. Na cmentarzu kościelnym są 4 kaplice z I połowy w. XIX, przeznaczone na procesję Bożego Ciała.

B. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii:

1. Kościół filialny w Przewalu – murowany, w budowie, na etapie wewnętrznego wyposażania, budowany wg typowego projektu opracowanego przez Batimex z Warszawy

2. Kaplica publiczna przy Domu Pomocy Społecznej z lat: 1991-94

3. Kaplica domowa u Sióstr Mniszek Kamedułek

4. Kaplica cmentarna wybudowana w latach: 1993-96.

C. Cmentarze:

1. Cmentarz rzymskokatolicki, dawniej także greckokatolicki i prawosławny w Tyszowcach, czynny, założony w I. poł. w. XIX, w kształcie wieloboku o pow. 2,5 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy murowanych słupkach na podmurowaniu

2. Cmentarz prawosławny w Klątwach, nieczynny, założony po r. 1875, czynny do II wojny światowej, w kształcie wydłużonego czworoboku o pow. 0,21 ha, ogrodzony metalową siatką przy metalowych słupach

3. Cmentarz greckokatolicki przycerkiewny w Klątwach, nieczynny, ogrodzony metalową siatką przy metalowych słupach

4. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki, w Mikulinie, nieczynny, data założenia cmentarza nie jest znana, w kształcie czworoboku o pow. 0,23 ha, ogrodzony metalową siatką przy metalowych słupach

5. Cmentarz żydowski w Tyszowcach, założony na przełomie w. XIX i XX, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych słupach

Odpusty:

św. Leonarda Op. (6 XI),

św. Andrzeja Boboli (16 V).

Msze św. w niedziele i święta, godz.: 8.00, 9.30, 10.30(Przewale), 12.00, 16.00

Kronika parafialna od r. 1946

Lista proboszczów: ks. Adolf Netczyński (1912 – 1926), ks. Jan Szymanek (1926 – 1935), ks. Edward Kołszut (1935 – 1945), ks. Franciszek Osuch (1946 – 1953?), ks. Władysław Tarkowski (1953 – 1975), ks. Michał Kot (1975 – 1989), ks. Tomasz Raczkowski (1989 – 1992), ks. Lucjan Szymanek ( 1992 – 2003).

Powołania z terenu parafii: ks. Antoni Bezpalko (diec sandomierska), ks. Mieczysław Bochenek (archidiec. lubelska), ks. Wiesław Galant, ks. Jan Jakubiak (archidiec. lubelska), ks. Krzysztof Jakubiak (diec. Linz), ks. Piotr Kawałko (archidiec. lubelska), ks. Eugeniusz Kościółko (archidiec. lubelska),, ks. Roman Marszalec, O. Zdzisław Sendecki (OFM Conv), ks. Adolf Wawrzyniak, ks. Grzegorz Wojciechowski (archidiec. lubelska), ks. Władysław Zakrzewski (archidiec. lubelska), ks. Marcin Jakubiak, ks. Emil Kancir (archidiec. lubelska), ks. Grzegorz Kowalski,, s. Adela Lipczewska (józefitka), s. Maria Korobiej (służebniczka)

Zgromadzenia zakonne istniejące na terenie parafii: Mniszki Kamedułki Reguły Świętego Benedykta

Stowarzyszenia, organizacje i ruchy religijne: KSM, Legion Maryi, Koła Żywego Różańca, schola, ministranci, parafialny zespół charytatywny

Szkoły istniejące na terenie parafii: Liceum Ogólnokształcące w Tyszowcach, Gimnazjum Publiczne w Tyszowcach, Szkoła Podstawowa w Tyszowcach, Szkoła Podstawowa w Przewalu