Literatura

1 Roman Reinfuss, Lemkowie jako grupa etnograficzna, Lublin 1948, s. 85-88.

2 R. Reinfuss, Lemkowie w przeszlosci i obecnie, (w:) Lemkowie: kultura – sztuka – jezyk. Materialy z sympozjum, Warszawa – Krakow 1987, s. 13.

3 Jaroslaw Moklak, Lemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej – zagadnienia polityczne i wyznaniowe, Krakow 1997, s. 14-15; Andrzej Chojnowski, Koncepcje polityki narodowosciowej rzadow polskich

w latach 1921-1939, Warszawa 1972, s. 8.

4 Zbigniew Wojewoda, Zarys historii Kosciola greckokatolickiego w Polsce w latach 1944-1989, Krakow 1994, s. 9; Obrzadek nie Kosciol – rozmowa z ks. Bohdanem Prachem, «Przeglad Tygodniowy» 1992,

nr 1, s.12.

5 Paul Best, Apostolska Administracja Lemkowszczyzny w latach 1934-1944, (w:) Polska – Ukraina. 1000 lat sasiedztwa, t. 4, Przemysl 1998, s. 247-250; Krzysztof Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny w latach 1939-1947, (w:) Polska – Ukraina. 1000 lat sasiedztwa, t. 3, Przemysl 1996, s. 231-245; Boguslaw Prach, Apostolska Administracja Lemkowszczyzny, (w:) Lemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszow 1992, s. 299-311.

6 Najwazniejsze opracowania to: Anna Krochmal, Stosunki miedzy grekokatolikami i prawoslawnymi na Lemkowszczyznie w latach 1926-1939, (w:) Lemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszow 1992, s. 285-297; Jaroslaw Moklak, Lemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej…

7 Stepan Dziubyna, I stwerdy dilo ruk naszych, Warszawa 1995; Jan Polanski, Ciernista droga kaplana, Rogi 1972.

8 Na tulaczce – dziennik ks. Jaroslawa Bohatiuka, «Plaj» 1994, t. 4.

9 Wasyl Hrynyk, Cerkwa w ridnomu kraju i w Polszczi, (w:) Martyrolohija Ukrajinskych Cerkow, t. 2: Ukrajinska Katolycka Cerkwa, Toronto-Baltymor 1985, s. 321-346.

10 Eugeniusz Misilo, Repatriacja czy deportacja. Przesiedlenie Ukraincow z Polski do USRR 1944-1946, t. 1-2, Warszawa 1996-1999; tenze, Akcja «Wisla», Warszawa 1993.

11 Miroslaw Jablonski, Organizacja greckokatolickiej diecezji przemyskiej w okresie II Rzeczpospolitej

(1918-1939), (w:) Polska – Ukraina, 1000 lat sasiedztwa, t. 1, Przemysl 1990, s. 229; Stanislaw Stepien, Organizacja i struktura terytorialna greckokatolickiej diecezji przemyskiej w latach 1918-1939, (w:) Polska – Ukraina, 1000 lat sasiedztwa, t. 3, Przemysl 1996, s. 129.

12 M. Jablonski, op. cit., s. 234-239; S. Stepien, Organizacja i struktura terytorialna…, s. 197-198.

13 Ibidem.

14 M. Jablonski, op. cit., s. 241-248; S. Stepien, Organizacja i struktura terytorialna…, s.197-217.

15 Szematyzm hreko-katolyckoho duchowenstwa zluczenych eparchij peremyskoji, sambirskoji i sjanickoji na rik bozyj 1932, Peremyszl 1932, s. 153.

16 «Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej» (dalej: DzURP) 1925 rok, nr 72, poz. 501.

17 A. Krochmal, op. cit., s. 287.

18 Przejscia na prawoslawie zapoczatkowali grekokatolicy z parafii w Tylawie, stad przyjeto okreslenie «schizma tylawska», zob. A. Krochmal, op. cit., s. 289; Jaroslaw Moklak, Ksztaltowanie sie struktury Kosciola prawoslawnego na Lemkowszczyznie w II Rzeczpospolitej, (w:) Przez dwa stulecia: XIX i XX wiek – studia historyczne ofiarowane prof. Waclawowi Felczakowi, Krakow 1993, s. 56-57; Krzysztof Z. Nowakowski, Sytuacja polityczna na Lemkowszczyznie w latach 1918-1939, (w:) Lemkowie w historii i kulturze Karpat, t. 1, Sanok 1995, s. 324; Tadeusz A. Olszanski, Z dziejow kosciola na Lemkowszczyznie, «Chrzescijanin w Swiecie» 1988, nr 179-180, s. 244.

19 Szematyzm hreko-katolyckoho duchowenstwa Apostolskoji Administracji Lemkowszczyny (dalej: Szematyzm AAL), Lwiw 1936, s. 167.

20 A. Krochmal, op. cit., s. 290.

21 A. Krochmal, op. cit., s. 288; J. Moklak, Lemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej…, s. 93-94; K. Z. Nowakowski, Sytuacja polityczna na Lemkowszczyznie…, s. 323; R. Reinfuss, Lemkowie w przeszlosci i obecnie, s. 15; Stepan Szach, Miz Sjanom i Dunajcem, cz. 1, Mjunchem 1960, s. 113; Szematyzm AAL, s. XIV.

22 Na czele delegacji ktora udala sie do przebywajacego w Krynicy nuncjusza apostolskiego w Polsce stal Mikolaj Gromosiak. Natomiast do prymasa Polski udali sie: ks. Iwan (Jan) Polanski, Orest Hnatyszek, Metody Trochanowski. Zob. Tadeusz Duda, Stosunki wyznaniowe wsrod Lemkow greckokatolickich zamieszkalych na terenie obecnej diecezji tarnowskiej w XIX i XX wieku, «Tarnowskie Studia Teologiczne» t. 10, 1986, s. 243; B. Prach, op. cit., s. 301.

23 Ibidem.

24 J. Polanski, op. cit., s. 27; Boguslaw Prach, op. cit., s. 301.

25 B. Prach sugeruje, ze rewizja konkordatu nie byla konieczna albowiem nowo utworzona jednostka koscielna mialaby charakter tymczasowy, zob. B. Prach, op. cit., s. 308-309; DzURP 1925 rok, nr 72, poz. 501.

26 Bernadeta Wojtowicz, Zycie religijne grekokatolikow na Lemkowszczyznie w XX wieku: uwarunkowania polityczno-administracyjne, «Slavia Orientalis» 1990, nr 1-2 (39), s. 129; S. Szach,

op. cit., s. 113.

27 Umowe ze strony Stolicy Apostolskiej podpisal nuncjusz apostolski w Polsce ks. kardynal

F. Marmaggi, zob. J. Moklak, Lemkowie w II Rzeczpospolitej…, s. 174; B. Prach, op. cit., s. 308.

28 K. Z. Nowakowski, Sytuacja polityczna na Lemkowszczyznie…, s.340; B. Prach, op. cit., s. .308.

29 T. Duda, op. cit., s. 243-244; B. Prach, op. cit., s.309; Szematyzm AAL, s. XIV.

30 Szematyzm AAL, s. 167.

31 W 1936 roku w sklad pierwszej Rady wchodzili: ks. Wolodymyr (Wlodzimierz) Ardan,

ks. Maksymilijan Durkot, ks. Stepan (Stefan) Jadlowski, ks. Wolodymyr (Wlodzimierz) Mochnacki,

ks. I. (Jan) Polanski, ks. Konstanty Polanski, zob. ibidem, s. XVI.

32 K. Z. Nowakowski, Sytuacja polityczna na Lemkowszczyznie…, s. 233.

33 Szematyzm AAL, s. XVII-XVIII.

34 Ibidem, s. XVIII.

35 A. Krochmal, op. cit., s. 295; B. Prach, op. cit., s. 301.

36 Szematyzm AAL, s. VII; P. Best, op. cit., s. 249; B. Prach, op. cit., s. 301-302.

37 Szematyzm AAL, s. 165; B. Prach, op. cit., s. 304.

38Szematyzm AAL, s. 163; B. Prach, op. cit., s. 305-306.

39 B. Prach, op. cit., s. 305.

40 S. Dziubyna, op. cit., s. 56-57, dokumenty: s. 249-250; A. Krochmal, op. cit., s. 195; J. Moklak, Lemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej…, s. 173; B. Wojtowicz, op. cit., s. 130.

41 J. Moklak, Lemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej…, s. 174-178; B. Prach, op. cit., s. 306-308.

42 Ibidem.

43 B. Prach, op. cit., s. 302-306.

44 Szematyzm AAL, s. 162; B. Prach, op. cit., s. 302.

45 A. Krochmal, op. cit., s. 289; J. Moklak, Ksztaltowanie…, s. 63.

46 Wzburzenie Lemkow wzbudzalo usuwanie przez duchownych z tekstu liturgii pojecia «prawoslawni» i zastapienie go okresleniem «prawowierni», zob. J. Moklak, Lemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej…,

s. 93.

47 A. Chojnowski, Koncepcje polityki narodowosciowej…, s. 199; J. Moklak, Lemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej…, s. 178.

48 A. Krochmal, op. cit., s. 138; J. Moklak, Ksztaltowanie…, s. 63.

49 J. Moklak, Lemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej, s. 178; zob. tez Mychaw Kowalski, Polityka polonizaciji Lemkiw, «Nase Slowo» 1990, nr 23-26, s. 6. Przed wybuchem wojny polsko-niemieckiej wladze polskie uwiezily w Berezie Kartuskiej duchownych greckokatolickich z AAL, ktorzy aktywnie wspierali orientacje ukrainska. Byli to: ks. Iwan Bulat, ks. Mykola Duda, ks. Wasyl Chrobak, ks. Iwan Fenycz, ks. Wolodymyr Hajdukewycz, ks. Iwan Jurczynski, ks. Antin Pakosz, ks, Pawlo Szuflat,

ks. Pawlo Wach. Zob. S. Dziubyna, op. cit., s. 61.

50 Iwan Hwat', Istorija piwnicznej Lemkiwszczyny wid wyhnannja Lemkiw, (w:) Lemkiwszczyna: zemla, ludy, istorija, kultura, cz. 1, Nju Jork, Paryz, Sydnej, Toronto 1988, s. 190; K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 231-232.

51 K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 232; J. Polanski, op. cit.,

s. 38-39; B. Prach, op. cit., s. 306.

52 I. Hwat', op. cit., s. 202.

53 K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 231-233.

54 I. Hwat', op. cit., s. 200-202.

55 Andrzej Klonder, Lemkowie Sadeccy w latach 1939-1945, (w:) Okupacja na Sadecczyznie, Warszawa 1979, s. 48-49; A. Chojnowski, Ukraina, Warszawa 1997, s. 136-137.

56 Byli to: Stefan Bartko (Miedzybrodzie), Eugeniusz Chylak (Krynica), Zenon Kaliniuk (Florynka), Wlodzimierz Mochnacki (Tylicz), Andrzej Orszak (Krynica), Jan Polanski (Wroblik Krolewski), Julian Sembratowicz (Zlockie), Emilian Wengrynowicz (Mochnaczka), Wlodzimierz Wengrynowicz (Wierchomla Wielka), zob. J. Polanski, op. cit., s. 39. Ks. S. Dziubyna wymienia 6 duchownych, zob.

S. Dziubyna, op. cit., s. 62; K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 234.

57 S. Dziubyna, op. cit., s. 72; K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 235.

58 S. Dziubyna, op. cit., s. 74-75; I. Hwat', op. cit., s. 202; K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 236.

59 K. Z. Nowakowski na podstawie zapisow w Ksiedze Czynnosci AAL podaje informacje, ze 28 marca 1944 roku kuria AAL z Sanoka wyslala telegram do ks. Stepana Dziubyny z Krynicy Wsi, aby udostepnil dom parafialny, ktory mial zostac zajety pod tymczasowa siedzibe dla kurii AAL, zob. K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 236. B. Prach uwaza, ze administrator przeniosl sie do Krynicy w grudniu 1943 roku, zob. B. Prach, op. cit., s. 306. Ks. S. Dziubyna w swoich wspomnieniach zamieszcza informacje o przybyciu ks. O. Malynowskiego do Krynicy po swietach Wielkanocnych w 1944 roku, zob. S. Dziubyna, op. cit., s. 75.

60 K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 236.

61 APP, AAL 55, «Wisti Heneralnoho Wikariatu AAL w Polanach Surowicznych», cz. IV z polowy stycznia 1945 roku.

62 K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 238-239; APP, AAL 50, «Ksiega Czynnosci» (dalej KCz), s. 129-151.

63 K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 238.

64 Ibidem, s. 232;

65 Helena Duc-Fajfer szacuje liczbe Lemkow na 150 tys. osob (Lemkowie w Polsce, «Plaj»1994, t. 9, s. 6). R. Reinfuss uwaza, ze bylo ich od 135 tys. do 155 tys. (Sladami Lemkow, Warszawa 1990, s. 93, 128). Natomiast Andrzej Kwilecki szacuje ich liczbe na 100 tys. do 115 tys. (Lemkowie – zagadnienie migracji i asymilacji, Warszawa 1974, s. 102). Autorzy ukrainscy podaja, ze bylo ich: od 135-145 tys. (I. Hwat', op. cit., s. 250); do okolo 340 tys. (Iwan Krasowskyj, Dmytro Salynko, Chto my Lemky?, Lwiw 1991,

s. 15). Podane w tekscie pracy szacunki oparlem na zestawieniach wysiedlonych w latach 1944-1946 i 1947.

66 Dokumenty i materialy do historii stosunkow polsko-radzieckich, t. 8, Warszawa 1974, s. 158-159

(dok. 76), 580-582 (dok. 314).

67 E. Misilo, Repatriacja… , t. 1, s. 30-38 (dok. 8), 45-59 (dok. 13).

68 Julian Kwiek, Zydzi, Lemkowie, Slowacy w wojewodztwie krakowskim w latach 1944-1949/50, Krakow, 1998, s. 106.

69 J. Kwiek, Zydzi, Lemkowie, Slowacy…, s. 105; E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 63 (dok. 15).

70 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 30-38 (dok. 8).

71 A. Kwilecki, Fragmenty najnowszej historii Lemkow, «Rocznik Sadecki» 1967, s. 275.

72 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 38 (dok. 8); E. Misilo, Repatriacja…, t. 2, s. 266 (dok. 139).

73 A. Kwilecki, Fragmenty…, s. 275; E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 38 (dok. 8); tenze, Repatriacja…, t. 2, s. 266 (dok. 139).

74 Na tulaczce – dziennik ks. Jaroslawa Bohatiuka, «Plaj» 1994, t. 9, s. 40-65; E. Misilo, Repatriacja…,

t. 1, s. 11.

75 Na tulaczce…, s. 53; J. Kwiek, Zydzi, Lemkowie, Slowacy…, s. 115.

76 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 83 (dok. 23).

77 Iwan Bilas, Organizacja i dzialalnosc aparatu przesiedlenczego, (w:) Akcja «Wisla» na tle stosunkow polsko-ukrainskich w XX wieku, Szczecin 1994, s. 138-139; E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 12.

78 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 12, 231 (dok. 96).

79 J. Kwiek, Zydzi, Lemkowie, Slowacy…, s. 107; E. Misilo, Hreko-katolycka Cerkwa u Polszczi (1944-1947), (w:) Ukrajina i Polszcza miz mynulym a majbutnim, Lwiw 1991, s. 105.

80 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 7-8.

81 H. Duc-Fajfer, op. cit., s. 6; A. Kwilecki, Fragmenty…, s. 281.

82 E. Misilo, Repatriacja…, t. 2, s. 349-350 (zal. 1).

83 Najwazniejsze z nich to: Roman Drozd, Geneza i zalozenia organizacyjne akcji «Wisla», «Slupskie Studia Historyczne» 1993, nr 2, s. 113-136; Genowefa Lukasiewicz, Wokol genezy i przebiegu akcji «Wisla», «Dzieje Najnowsze» 1974, nr 4, s. 35-51; E. Misilo, Ukrajinci u Polszczi (1944-1947): heneza akciji «Wisla», (w:) Ukrajina i Polszcza…, s. 6-18; Grzegorz Motyka, Tak bylo w Bieszczadach. Walki polsko-ukrainskie 1943-1948, Warszawa 1999; Miroslaw Truchan, Akcija «Wisla», Ukrajina i Polszcza…, s. 34-47; 1947. Propamiatna knyha, red. Bohdan Huk, Warszawa 1997.

84 R. Drozd, op. cit., s. 124; A. Kwilecki, Fragmenty…, s. 284-285.

85 Leszek Wolosiuk, Przebieg i skutki akcji «Wisla», (w:) Problemy Ukraincow w Polsce po wysiedlenczej akcji «Wisla» 1947 roku, Krakow 1997, s. 29-30.

86 R. Drozd, op. cit., s. 125; A. Kwilecki, Fragmenty…, s. 284-285.

87 R. Drozd, op. cit., 129; L. Wolosiuk, op. cit., s. 30.

88 E. Misilo, Akcja «Wisla», s. 204-205 (dok. 109).

89 Ibidem, s. 29.

90 Ibidem, s. 286-287 (dok. 166).

91 Ibidem, s. 343-344 (dok. 213).

92 Poczatki COP w Jaworznie siegaja 1943 roku. Wowczas to w Jaworznie utworzono filie meskiego obozu Auschwitz Birkenau. 19 stycznia 1945 roku oboz zostal wyzwolony przez Armie Czerwona. Przejal go Departament Wieziennictwa i Obozow Ministerstwa Bezpieczenstwa Publicznego, ktory 10 stycznia 1946 roku zmienil nazwe na Departament Wieziennictwa MBP. Pierwsi wiezniowie trafili do obozu juz w lutym 1945 roku. Byli to przede wszystkim niemieccy jency wojenni, Slazacy, volksdeutsche, Polacy skazani za kolaboracje z niemieckim okupantem. W 1946 roku do obozu kierowano osoby skazane przez Specjalna Komisje do Walki z naduzyciem i Szkodnictwem Gospodarczym. Zob. Mateusz Wyrwich, Lagier Jaworzno, Warszawa 1995, s. 63; Krzysztof Szwagrzyk, Jaworzno – historia wiezienia dla mlodocianych wiezniow politycznych 1951-1955, Wroclaw 1999,

s. 21-22.

93 K. Szwagrzyk, op. cit., s. 24.

94 E. Misilo, Zertwy Jawozna, (w:) Ukrajina i Polszcza…, s. 29; L. Wolosiuk, op. cit., s. 32.

95 Ibidem.

96 Jaworzno bylo i jest dla ludnosci Ukrainskiej miejscem kazni, symbolem krzywd jakich doznali od Polakow. Swiadomosc ta jest wsrod nich mocna, gdyz jak wyliczyl E. Misilo sposrod wszystkich miejscowosci w Polsce zamieszkalych przez Ukraincow z okolo 70% z nich przynajmniej jedna osoba znalazla sie w COP Jaworzno, zob. E. Misilo, Zertwy…, s. 28.

97 Ibidem, s. 30.

98 L. Wolosiuk, op. cit., s. 32; K. Szwagrzyk, op. cit., s. 24.

99 Dane zaczerpniete z zestawien umieszczanych przez E. Misilo w zalacznikach, zob. E. Misilo, Akcja «Wisla», s. 405-426.

100 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 121; S. Szach, op. cit., s. 327.

101 Dane AAL pochodza z 1943 roku, zob. Martyrolohija Ukrajinskych Cerkow, t. 2, s. 56; Teodor Majkowicz, Kosciol greckokatolicki w PRL, (w:) Polska – Ukraina, 1000 lat sasiedztwa, t. 1, Przemysl 1990, s. 251; Stanislaw Stepien, Obrzadki wschodnie kosciola katolickiego, (w:) Kosciol Katolicki w Polsce 1918-1990, Rocznik Statystyczny, Warszawa 1991, s. 58-70, S. Stepien, Kosciol greckokatolicki w Polsce po II wojnie swiatowej i w czasach wspolczesnych (do roku 1989), Polska – Ukraina 1000 lat sasiedztwa, t. 4, Przemysl 1999, s. 340.

102 Na podstawie analizy danych zawartych w schematyzmie AAL z 1936 roku (zob. Szematyzm AAL,

s. 167) przyjalem, ze 88% Lemkow bylo grekokatolikami, a 12% prawoslawnymi.

103 E. Misilo podaje, ze po 1944 roku na terenie AAL znajdowalo sie 120 duchownych greckokatolickich. Zastrzega jednak, ze ta liczba mogla byc wieksza o uciekinierow z innych diecezji, zob. E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 108.

104 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 118; K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 239-240.

105 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 128-129 (dok. 48).

106 K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 238; APP, AAL 50, KCz, s. 128-130; B. Prach, op. cit., 306; S. Dziubyna, op. cit., s. 75-76.

107 K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 239; APP, AAL 50, KCz, s. 130.

108 B. Prach, op. cit., s. 306; APP, AAL 50, KCz, s. 132-134.

109 Od poczatku 1945 roku do 15 wrzesnia tegoz roku wplynelo do kancelarii AAL 28 prosb o zwolnienie z pracy w AAL, zob. APP, AAL 50, KCz, s. 129-151.

110 APP, AAL 50, KCz, s. 136.

111 Aresztowano miedzy innymi ks. Wasyla Diaka z Czyrnej, zob. APP, AAL 50, KCz, s. 151.

112 Ostatni zapis w «Ksiedze Czynnosci» pochodzi z 15 wrzesnia 1945 roku, zob. APP, AAL 50, KCz,

s. 151.

113 S. Dziubyna, op. cit., s. 74.

114 S. Dziubyna, op. cit., s. 82-83; B. Prach, op. cit., s. 306.

115 S. Dziubyna, op. cit., s. 78-79, 84.

116 Stanislaw Nabywaniec, Losy hierarchow unickich na Ukrainie, Slowacji i w Polsce po II wojnie swiatowej, «Premislia Christiana» 1990/1991, t. 4, s. 43.

117APKr, UWKr 928, Sprawozdanie starosty powiatowego w Nowym Saczu dla Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie za miesiac pazdziernik z 3 listopada 1945 roku.

118 W. Hrynyk, op. cit., s. 311.

119 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 106.

120 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 113; S. Stepien, Obrzadki…, s. 63; T. Majkowicz, op. cit., s. 252.

121 S. Dziubyna, op. cit., s. 84-85.

122 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 113; W. Hrynyk, op. cit., s. 324.

123 S. Dziubyna, op. cit., s. 83; W. Hrynyk, op. cit., 324.

124 S. Dziubyna, op.cit., s. 83.

125 B. Wojtowicz, op. cit., s. 131.

126 Wolodymyr Szuflat, O. Pawlo Szuflat, «Blahowist» 1997, nr 1, s. 1.

127 W. Hrynyk, op. cit., s. 329.

128 S. Szach, op. cit., s. 327; S. Stepien, Kosciol greckokatolicki Polsce…, s. 353; A. Nalecz, Cerkwie greckokatolickie w Diecezji Przemyskiej po roku 1945, Przemysl 1988, s. 22.

129APK, UWKr 738, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z dnia 10 pazdziernika 1945 roku w sprawie wakansow na stanowiskach proboszczow.

130 S. Dziubyna, op. cit., s. 78-79; APP, AAL 50, KCz, s. 128-151; Anizija Put'ko-Stech, Nepownyj rachunok zertw Ukcerkwy, szczo buly peresliduwani i zahynuly w mezach komunistycznoji Polszczi, «Patryjarchat» 1999, nr 4, s. 15-17.

131 AUOPKr, Odpis wyroku Specjalnego Sadu Karnego w Krakowie z dnia 25 czerwca 1946 roku w sprawie greckokatolickiego duchownego ks. Antina Pakosza.

132 S. Dziubyna, op. cit., s. 78-79.

133 Ibidem; Odpis wyroku Specjalnego Sadu…; APP, AAL 50, KCz, s. 151.

134 W. Hrynyk, op. cit., s.336-337; E. Misilo, Repatriacja…, t. 2, s. 320 (dok. 162).

135 Ibidem.

136 Martyrolohija Ukrajinskych Cerkow, t. 2, s. 122; APP, AAL 50, KCz, s. 151.

137 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 86-87 (dok. 26); B. Prach, op. cit., s. 310; A. Put'ko-Stech, op. cit.,

s. 17; Andrzej Leon Sowa, Stosunki polsko-ukrainskie 1939-1947, Krakow 1998, 286-287.

138 B. Prach wymienia 9 duchownych greckokatolickich z terenow AAL, ktorzy zgineli po zakonczeniu dzialan wojennych, (zob. B. Prach, op. cit., s. 310). E. Misilo (zob. E. Misilo, Hreko-katolycka…,

s. 117-118) – 8 duchownych z AAL, ktorzy stracili zycie w latach 1944-1946. W 1944 roku zgineli: ks. Mychajlo Hajduk z Lubnej, ks. Mychajlo Holowocz z Beska, ks. Josyf Krysa z Konskiego, ks. Dmytro Nimylowicz z Jablonicy Ruskiej; w 1945 roku – ks. Wolodymyr Lemcio z Pawlokomy; w 1946 roku: ks. Orest Wenhrynowicz, ktory zginal w Komanczy, ks. Orest Kaluzniacki z Izdebek, ks. Oleksander Malarczyk z Karlikowa; zob. tez A. Put'ko-Stech, op. cit., s. 15-17.

139 E. Misilo, Repatriacja…, t. 2, s. 124.

140 A. Put'ko-Stech, op. cit., s. 17.

141 APP, AAL 50, KCz, s. 128-151; J. Polanski, op. cit., s. 49.

142APKr, UWKr 950, Sprawozdanie starosty powiatowego w Nowym Targu za okres do 5 czerwca 1946 roku z 6 czerwca 1946 r.

143 S. Dziubyna, op. cit., s. 84.

144 K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 244.

145 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 120; S. Dziubyna, op. cit., s. 94.

146 S. Dziubyna, op. cit., s. 87-88; AUOPKr, Materialy wtorne dotyczace duchownych greckokatolickich.

147 Ibidem.

148 Oleh Wolodymyr Iwanusiw, Cerkwa w rujini, St. Catharines 1987, s. 46.

149 Wspomnienia ks. S. Dziubyny; AUOPKr, Materialy wtorne dotyczace duchownych greckokatolickich.

150 AUOPKr, Materialy wtorne dotyczace duchownych greckokatolickich.

151 Ostatnimi aresztowanymi byli ks. A. Abrahamowicz i ks. I. Seneta; zob. ibidem.

152 S. Dziubyna, op. cit., s. 87-102.

153 S. Dziubyna, op. cit., s. 102.

154 E. Misilo, Zertwy…, s. 31.

155 S. Dziubyna, op. cit., s. 99, 102; E. Misilo, Zertwy…, s. 28-29.

156 APKr, UWKr 738, Pismo Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie do MAP w Warszawie z 31 marca 1945 r. dotyczace stanu kosciolow i stowarzyszen religijnych dzialajacych na terenie wojewodztwa krakowskiego.

157 Siedziba AAL byl wowczas Sanok.

158 T. Majkowicz, op. cit. ,s. 251; Pawel Pelc, Polozenie prawne Kosciola greckokatolickiego w Polsce w latach 1945-1989, «Wiez» 1992, nr 7, s. 107; S. Stepien, Obrzadki…, s. 63.

159 Wladze realizowaly swoje uprawnienia w przedmiocie nominacji proboszczowskich, zob. APKr, UWKr 740, Odpowiedz Kurii Biskupiej rytu greckokatolickiego w Przemyslu na pismo Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 1 marca 1945 roku, wydana 29 marca 1945 roku dotyczace realizacji przez rzad RP uprawnien wynikajacych z artykulu XIX konkordatu.

160 S. Stepien, Kosciol greckokatolicki w Polsce…, s. 341.

161 I. Bilas, Likwidacja greckokatolickiej diecezji przemyskiej oraz tragiczne losy jej ordynariusza

bp. Jozafata Kocylowskiego w kontekscie polityki wyznaniowej ZSRR, (w:) Polska – Ukraina. 1000 lat sasiedztwa, t. 3, Przemysl 1996, s. 286; P. Pelc, op. cit., s. 107.

162 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 144-145 (dok. 58), 147-155 (dok. 60).

163 S. Stepien, Kosciol greckokatolicki w Polsce…, s. 342.

164 APKr, UWKr 1081, k. 83-84, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 3 pazdziernika 1945 roku w sprawie przejecia w zarzad przez Sanatoria WP w Krynicy budynkow greckokatolickiej parafii w Krynicy Wsi.

165 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 123-124 (dok. 45).

166 S. Dziubyna, op. cit., s. 74.

167 I. Bilas, Likwidacja…, s. 285; E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 104.

168 S. Stepien, Kosciol greckokatolicki w Polsce…, s. 340.

169 Ibidem, s. 350.

170 S. Stepien, Represje wobec Kosciola greckokatolickiego w Europie Srodkowo-Wschodniej po II wojnie swiatowej, (w:) Polska – Ukraina, t. 2, Przemysl 1994, s. 202; Martyrolohija Ukrajinskych Cerkow, t. 2, s. 245-319.

171 APP, SPB 90, k. 9, Odpowiedz Starostwa Powiatowego w Brzozowie na pismo Urzedu Wojewodzkiego w Rzeszowie z 18 grudnia 1944 roku, wydana 28 grudnia 1944 roku w sprawie stanu ludnosci ukrainskiej; APP, SPS 129, Prosby o zezwolenie na zmiane obrzadku z greckokatolickiego na rzymskokatolicki.

172 APP, SPB 178, Prosby o zezwolenie na zmiane obrzadku z greckokatolickiego na rzymskokatolicki.

173 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 73-78 (dok. 20).

174 APKr, UWKr 920, Sprawozdanie sytuacyjne Starostwa Powiatowego w Gorlicach dla Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie za miesiac czerwiec z 7 lipca 1945 roku.

175 APKr, UWKr 1082, k. 9, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 21 wrzesnia 1945 roku w sprawie polityki przy przyjmowaniu zgloszen o zmianie wyznania.

176 APKr, UWKr 1082, k. 5, Pismo Departamentu Politycznego MAP do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 10 pazdziernika 1945 roku w sprawie przyjec obrzadku rzymskokatolickiego przez Lemkow.

177 AKMKr, Teki Sapiezynskie (dalej TS) XXIX/36, «Dziennik Podawczy».

178 S. Stepien, Kosciol greckokatolicki w Polsce…, s. 348; E. Misilo, Repatriacja…, t. 2, s. 198-200

(dok. 101).

179 APKr, UWKr 1082, k. 5, Pismo Departamentu Politycznego MAP do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 10 pazdziernika 1945 roku w sprawie przyjec obrzadku rzymskokatolickiego przez Lemkow.

180 Zgloszenia naplywajace do Starostwa Powiatowego w Brzozowie, zob. APP, SPB 178, 179.

181APKr, UWKr 928, Sprawozdanie Starostwa Powiatowego w Nowym Saczu dla Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie za miesiac styczen z 5 lutego 1946 roku.

182 A. Kwilecki, Fragmenty…, s. 280; J. Kwiek, Zydzi, Lemkowie, Slowacy…, s. 114.

183 E. Misilo, Repatriacja…, t. 2, s. 150-151 (dok. 74).

184 APP, SPB 179; APP, SPS 129, Prosby o zmiane wyznania z greckokatolickiego na rzymskokatolickie.

185 APKr, UWKr 1082, k. 27-28, Telegram ks. Jana Dryji z Tylicza do Wojewody Krakowskiego z dnia 20 maja 1946 roku dotyczacy wysiedlenia Lemkow.

186 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 108.

187 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 195-196 (dok. 81); S. Dziubyna, op. cit., s. 85.

188 AKMKr, KO Pers B 1911, Pismo ks. Dionizego Senety, greckokatolickiego proboszcza parafii w Szlachtowej do Kurii Metropolitarnej w Krakowie z 30 maja 1946 roku z prosba o prace w obrzadku lacinskim

189 Pierwsze wykazy parafii greckokatolickich pojawily sie miedzy innymi w sprawozdaniu Starostwa Powiatowego w Brzozowie z dnia 30 listopada 1944 roku, zob. APP, SPB 104, k. 1. 6 kwietnia 1945 roku Urzad Wojewodzki w Krakowie skierowal pismo do podleglych mu starostow powiatowych w Gorlicach, Jasle, Nowym Saczu i Nowym Targu zawierajace wytyczne do opracowania sprawozdania o sytuacji na Lemkowszczyznie przed, w trakcie a takze po wojnie – zawieralo ono rowniez dezyderat dotyczacy podania informacji o sprawach wyznaniowych, zob. E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 102-103 (dok. 35). Podobne pismo skierowal Urzad Wojewodzki w Rzeszowie miedzy innymi do Starostw Powiatowych w Brzozowie, Krosnie i Sanoku, zob. APP, SPB 123. Zob. tez, AUOPKr, Materialy wtorne dotyczace duchownych greckokatolickich; E. Misilo, Akcja «Wisla», s. 309.

190 E. Misilo, Akcja «Wisla», s. 193-194 (dok. 98).

191 Ibidem, s. 309.

192 Ibidem.

193 APKr, UWKr 1081, k. 131-135, Sprawozdanie starosty powiatowego w Nowym Targu dla Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie za okres do 21 kwietnia z 21 kwietnia 1947 roku.

194 W. Hrynyk, op. cit., s. 336; E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 122.

195 APKr, UWKr 1064, k. 29, Pismo Gminnej Rady Narodowej w Krynicy Wsi do Starostwa Powiatowego w Nowym Saczu z kwietnia 1947 roku w sprawie reaktywowania przez ks. Eugeniusza Chylaka probostwa greckokatolickiego w Krynicy Wsi.

196 APKr, UWKr 1064, k. 28, Pismo Starostwa Powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 25 kwietnia 1947 roku w sprawie reaktywowania greckokatolickiej parafii w Krynicy Wsi.

197 Pierwsze proby inwentaryzacji budynkow cerkiewnych na Lemkowszczyznie mialy miejsce w polowie lat piecdziesiatych, zob. Ryszard Brykowski, W sprawie architektury cerkiewnej wojewodztwa rzeszowskiego, «Ochrona Zabytkow» 1956, nr 2, s. 99-100; tenze, W sprawie architektury cerkiewnej wojewodztwa rzeszowskiego po 33 latach, (w:) Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku, Rzeszow 1997,

s. 139-166.

198 Szematyzm AAL, s. 167; O. W. Iwanusiw, Cerkwa w rujini; R. Brykowski, Lemkowska drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Slowacji i Rusi Zakarpackiej, Wroclaw 1986, s. 96-141.

199 Ibidem.

200 Szematyzm AAL.

201 Na tulaczce…, s. 53-54; K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny, s. 237.

202 APP, SPB 183, k. 7, Pismo Zarzadu Gminy w Haczowie do Starostwa Powiatowego w Brzozowie z 16 kwietnia 1947 roku w sprawie ksiag metrykalnych; oraz k. 8, Pismo Zarzadu Gminy w Dydni do Starostwa Powiatowego w Brzozowie z 22 kwietnia 1947 roku w sprawie ksiag metrykalnych; APKr, UWKr 1082, k. 575-578, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 20 sierpnia 1945 roku w sprawie ewakuacji ludnosci lemkowskiej.

203 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 32, 52 (dok. 8, 13); APKr, UWKr 1082, k. 575-578, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 20 sierpnia 1945 roku w sprawie ewakuacji ludnosci lemkowskiej.

204 APKr, UWKr 1082, k. 575-578, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 20 sierpnia 1945 roku w sprawie ewakuacji ludnosci lemkowskiej.

205 Jan Musial, Stan prawny i sytuacja faktyczna swiatyn unickich na terenie diecezji przemyskiej w latach 1945-1985, (w:) Polska – Ukraina 1000 lat sasiedztwa, t. 1, s. 258.

206 A. Nalecz, op. cit., s. 18; zob. tez Krzysztof Renik, Wokol greckokatolickich cerkwi, «Przeglad Powszechny» 1989, nr 11, s. 257.

207APKr, UWKr 739, Odpis pisma Kurii diecezjalnej w Tarnowie do wojewody krakowskiego z 17 lipca 1947 roku w sprawie tworzenia parafii rzymskokatolickich w miejsce greckokatolickich.

208 APKr, UWKr 1064, k. 91, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 31 grudnia 1947 roku w sprawie przekazania opuszczonej greckokatolickiej cerkwi w Zlockiem rzymskokatolickiemu duszpasterstwu wojskowemu.

209 E. Misilo, Repatriacja…, t. 1, s. 257 (dok. 109). Zob. tez APKr, UWKr 738, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 10 pazdziernika 1945 roku w sprawie wakansow na stanowiskach proboszczowskich; zob. tez A. Nalecz, op. cit., s. 18.

210 E. Misilo, Repatriacja…, t. 2, s. 22.

211 APKr, UWKr 1081, k. 77, Pismo zastepcy komendanta Sanatorium dla oficerow WP w Krynicy do wojewody krakowskiego z 2 sierpnia 1945 roku w sprawie przejecia budynkow greckokatolickiej plebani w Krynicy Wsi. APKr, UWKr 1081, k. 83-84, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 3 pazdziernika 1945 roku w sprawie przejecia w zarzad przez Sanatorium WP w Krynicy budynkow greckokatolickiej parafii.

212 AKMKr, KO Pers B 1890, Pismo greckokatolickiego proboszcza w Krynicy ks. Eugeniusza Chylaka skierowane do Kurii Metropolitarnej w Krakowie z 11 lipca 1945 roku z prosba o opieke nad majatkiem Kosciola katolickiego.

213 APKr, UWKr 738, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z dnia 10 pazdziernika 1945 roku w sprawie wakansow na stanowiskach proboszczowskich.

214 S. Dziubyna, op. cit., s. 83-84; W. Hrynyk, op. cit., s. 336.

215 W. Hrynyk, op. cit., s. 343; J. Polanski, op. cit., s. 49-50.

216 W. Hrynyk, op. cit., s. 336-337; E. Misilo, Repatriacja…, t. 2, s. 320 (dok. 162).

217 APKr, UWKr 910, Sprawozdanie Oddzialu Ochrony Zabytkow Wydzialu Kultury i Sztuki Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie za miesiac maj i inne z 22 czerwca 1945 roku.

218 APKr, UWKr 1065, Pismo starosty powiatowego w Nowym Saczu do Wydzialu Kultury i Sztuki Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 27 kwietnia 1948 roku w sprawie przeniesienia cerkwi z Kamiennej do Bukowca.

219 APP, SPB 182, k. 10, Pismo gromady Krzemienne do Starostwa Powiatowego w Brzozowie z 1945 roku (brak dokladnej daty) w sprawie przejecia cerkwi w Krzemiennem; zob. tez R. Brykowski, Lemkowska drewniana architektura…, s. 91-141.

220 DzURP 1947, nr 59, poz. 318. Dekret ten ulegl zmianie 28 wrzesnia 1949 roku. Na mocy dekretu z 28 wrzesnia na wlasnosc panstwa przechodzilo takze mienie osob prawnych, w tym ukrainskich organizacji i instytucji swieckich i wyznaniowych, zob. DzURP 1949, nr 53, poz. 404. Natomiast mienie pozostale po ludnosci wysiedlonej w ramach akcji «Wisla» przeszlo na wlasnosc panstwa na mocy dekretu z 27 lipca 1949 roku, zob. DzURP 1949, nr 46, poz. 339.

221 P. Pelc, op. cit., s. 115; J. Musial, op. cit., s. 259.

222 APKr, UWKr 739, Pisma starosty powiatowego w Nowym Saczu do Urzedu Wojewodzkiego w Krakowie z 11 i 30 marca 1948 roku w sprawie tworzenia parafii rzymskokatolickich w miejsce greckokatolickich.

223 J. Musial, op. cit., s. 259; A. Nalecz, op. cit., s. 25-30; R. Brykowski, Wykaz dotyczacy losow unickich cerkwi na obszarze bylego wojewodztwa rzeszowskiego 1939-1997, s. 293-332, (w:) Losy cerkwi… Wykaz cerkwi i kaplic unickich oraz prawoslawnych na obszarze dawnej greckokatolickiej diecezji przemyskiej polozonych w granicach dawnych wojewodztw krakowskiego i lubelskiego oraz ich losy w latach 1945-1947, s. 340-344, (w:) Losy cerkwi…

224 Wedlug uchwaly Rady Ministrow Tymczasowego Rzadu Jednosci Narodowej z 12 wrzesnia 1945 roku o ustaniu konkordau, zostala zapewniona Kosciolowi katolickiemu w Polsce swoboda dzialania «w ramach obowiazujacych uchwal», zob. A. Nalecz, op. cit., s. 17. Mimo tego sytuacja jego byla trudna, co mialo wplyw na stosunki miedzy obrzadkowe, zob. W. Hrynyk, op. cit., s. 345; Milosci nie trzeba za wiele – rozmowa z ksiedzem biskupem Janem Martyniakiem, «Przeglad Powszechny» 1991, nr 2, s. 216.

225 A. Nalecz, op. cit., s. 19.

226 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 109; K. Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny…, s. 243.

227 Ibidem.

228 S. Stepien, Kosciol greckokatolicki w Polsce…, s. 344.

229 AKMKr, KO Pers B 1899, Prosba Kuria Metropolitarnej w Krakowie skierowana do Starostwa Powiatowego w Nowym Targu z 17 maja 1946 roku o pozostawienie na placowce parafialnej

ks. Jaroslawa Hury, greckokatolickiego proboszcza z Jaworek.

230 S. Stepien, Obrzadki…, s. 63; E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 111.

231 Ibidem.

232 AKMKr, «Dziennik Podawczy» za 1947 rok.

233 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 112-113; S. Stepien, Obrzadki…, s. 63.

234 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 112.

235 A. Nalecz, op. cit., s. 20.

236 Ibidem.

237 E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 113; W. Hrynyk, op. cit., s. 324.

238 AKMKr, KO Pers B 1899, Zaswiadczenie wydane przez Kurie Metropolitarna w Krakowie dla ks. Jaroslawa Hury 12 lipca 1947 roku, w celu przedstawienia w Starostwie Powiatowym w Nowym Targu.

239 W. Hrynyk, op. cit., s. 326.

240 AKMKr, KO Pers B 1805, Pismo prymasa Polski kardynala A. Hlonda skierowane do metropolity krakowskiego kardynala A. S. Sapiehy z 16 lipca 1947 roku w sprawie greckokatolickiego duchownego ks. Jana Antoniego Maciejowicza.

241 AKMKr, Dziennik Podawczy z lat 1945-1947.

242 Ks. S. Dziubyna wspomina o ksiedzu rzymskokatolickim, jaki chcial udzielic mu pomocy w czasie aresztu w PUBP w Gorlicach, jak rowniez juz inny duchowny gdy przebywal w COP Jaworzno, zob. S. Dziubyna, op. cit., s. 99.

243 W. Hrynyk, op. cit., s. 324.

244 AKMKr, KO Pers B 1887, Pismo Julii Sanockiej do ksiedza kardynala Adama Sapiehy z 29 listopada 1948 roku w sprawie uwiezionych w Jaworznie duchownych greckokatolickich.

245 Ibidem.

246 AKMKr, KO Pers B 1896, Pismo ks. Romana Duchiewicza proboszcza parafii rzymskokatolickiej w Krynicy do Kurii Metropolitarnej w Krakowie z 12 kwietnia 1948 roku w sprawie uwiezionego w COP Jaworzno duchownego greckokatolickiego ks. S. Dziubyny.

247 Ibidem.

248 W. Hrynyk, op. cit., s. 334-337; E. Misilo, Hreko-katolycka…, s. 122.