Костел св.Петра і Павла

Łaszczów – par. Św. Apostołów Piotra i Pawła

ul. 3 Maja 14, 22-650 Łaszczów,

tel. 0-84/661-15-04

Proboszcz: ks. Aleksander Bizior (1937-1965-1994)

Wikariusze: ks. Zbigniew Gaca(1975-2000-2007); ks. Paweł Szutka (-2007)

Do parafii należą miejscowości: Czerkasy, Domaniż, Łaszczów, Łaszczów Kol., Małoniż, Nadolce Kol., Nadolce PGR, Podhajce, Ratyczów, Ratyczów Kol., Ratyczów PGR, Steniatyn, Steniatyn Kol., Zimno, Żerniki.

Kościoł filialny: Żerniki

Odpust: 29 VI

Liczba mieszkańców: 4312

Historia parafii:

Pierwsza parafia rzymskokatolicka, na tym terenie, została uposażona w 1397 r. w Małoniżu przez Andrzeja Murawę, właściciela Małoniża i Jaśkę, dziedzica Domaniża przeniesiona do Łaszczowa najprawdopodobniej wraz z lokacją miasta (r. 1549).

Początki osady Łaszczów, założonej na gruntach wsi Domaniż, łączą się z przybyciem w poł. w. XV rodu Łaszczów z Mazowsza. Prawa miejskie zostały nadane, w r. 1549, przez Zygmunta Augusta, na prośbę Aleksandra Łaszcza z Tuczap, kasztelana czerskiego, podkomorzego bełskiego, który otacza miasto wałami z dwiema murowanymi bramami i wznosi murowany zamek. Miasto początkowo nazywane Prawda, od herbu Prawdzic Łaszczów, niebawem przybiera obecną nazwę. Do miasta przeniesiono parafię z Małoniża. W końcu w. XVI miasto przeszło prawdopodobnie na własność Gorajskich, gorliwych zwolenników reformacji. Dzięki nim na przełomie w. XVI i XVII miejscowość stała się silnym ośrodkiem ruchu reformacyjnego. Obok zboru kalwińskiego istniała również drukarnia należąca do tego wyznania (1561-1630). Około poł. w. XVIII, po śmierci, w r. 1748, ostatniego dziedzica Józefa Łaszcza, bpa sufragana chełmskiego, potem bpa koadiutora kijowskiego, miasto przechodzi na własność jego siostrzenicy, Anny z Potockich, od r. 1742 żony Franciszka Salezego Potockiego, krajczego koronnego, później wojewody kijowskiego, po którego śmierci należy prawdopodobnie do jego syna, Stanisława Szczęsnego, targowiczanina. Następnie nabyte przez Gębarzewskich, w r. 1842 należy do wdowy po Franciszku Łukowskim, majorze wojsk polskich (zm. 1828). Miasto niszczone kilkakrotnie działaniami wojennymi w poł. w. XVII, 1702, 1915, 1939, 1944. Prawa miejskie utraciło w latach: 1869-70.

Parafia łacińska była dobrze uposażona (w ziemię i 2 stawy). Ostatni potomek rodu Łaszczów, bp Józef Łaszcz, około r. 1736 sprowadził tutaj jezuitów. Rozpoczęli oni budowę kolegium i kościoła. W kaplicy klasztornej umieszczono obraz MB z Narola, słynący łaskami, podarowany im przez bp. Łaszcza. Na skutek tego do kaplicy organizowano liczne pielgrzymki. Prawdopodobnie pod koniec w. XVIII obraz MB został przeniesiony do kościoła parafialnego i umieszczony w bocznym ołtarzu.

W tym czasie duża część mieszkańców parafii to katolicy obrządku wschodniego. Posiadali oni na tym terenie 7 kościołów (Łaszczów, Czartowiec, Muratyn, Ratyczów, Steniatyn, Zimno i Żerniki). Po kasacie unii w r. 1875 kościoły greckokatolickie zamieniono na cerkwie prawosławne. Jeszcze do II wojny światowej część ludności stanowili prawosławni. Z dawnych kościołów unickich zachował się tylko jeden, który służy katolikom jako świątynia parafii w Czartowcu. Natomiast dawną rezydencję jezuicką zamieniono z czasem na pałac hr. Szeptyckich, po którym obecnie pozostały tylko ruiny.

Nie można zapominać o zasługach Kościoła w Łaszczowie dla szkolnictwa (kolegium prowadzone przez jezuitów w latach 1736-1774). Łaszczowski ośrodek religijny był bardzo aktywny szczególnie w okresie międzywojennym. Stało się to dzięki działalności hr. Stanisława Starowieyskiego, który tutaj mieszkał i był prezesem Akcji Katolickiej w diecezji lubelskiej. W czasie działań wojennych 1939-1945 parafianie ponieśli dotkliwe straty, m.in. aresztowano Starowieyskiego, który zginął w Dachau 13 IV 1941 r. Do obozu koncentracyjnego dostał się również ks. Dominik Maj. Na Boże Narodzenie r. 1942 Niemcy zabrali z nabożeństwa w kościele 76 zakładników i rozstrzelali ich w pobliskim lesie. 21 VI 1944 r. bandy UPA spaliły osadę.

Parafia Łaszczów do początku w. XIX należała do diecezji chełmskiej i wchodziła w skład dekanatu grabowieckiego. W w. XIX, w nowej już diecezji, zmieniała swoją przynależność dekanalną (Tomaszów, Tyszowce). Po I wojnie światowej z podziału omawianego terenu powstała parafia Czartowiec.

W r. 1995, dekretem bpa zamojsko-lubaczowskiego Jana Śrutwy, z parafii zostały odłączone wioski: Pukarzów i Wólka Pukarzowska, które utworzyły Samodzielny Ośrodek Duszpasterski w Pukarzowie, który w r. 1995 wszedł w skład parafii Grodysławice.

Pierwszą świątynią parafialną był kościół wybudowany w Małoniżu, kolejny postawiono już w Łaszczowie po przeniesieniu tutaj parafii. Była to świątynia drewniana, wyposażona początkowo w 3, a później w 5 ołtarzy, wzmiankowana w r.1603, i z okazji wizytacji w 1726 i 1742 r. Kościół obecnie istniejący, pw. Św. App. Piotra i Pawła, został wybudowany w latach 1749-1751 z fundacji Franciszka Salezego Potockiego, krajczego koronnego oraz jego żony Anny; do 1773 r. administrowany przez jezuitów. W latach 1890-1902 przeprowadzono gruntowny jego remont: przybudowano fasadę i dobudowano kruchtę. W r. 1912 położono posadzkę (fundacji hr. Szeptyckiego). Uszkodzony w 1915 r. w czasie działań wojennych. Budynek był częściowo zniszczony w r. 1944, w r. 1945 remontowany.

Pierwotnie barokowy. Prezbiterium zwrócone na południe Murowany z cegły, otynkowany. Nawa prostokątna, przedłużona (1890), przy niej przedsionek (1902); prezbiterium węższe i niższe, zamknięte trójbocznie, z pierwotną zakrystią od wschodu i nową od zachodu dobudowaną wraz z przedsionkiem (1902). Pod prezbiterium krypta. Wewnątrz południowe narożniki nawy ścięte; ściany rozczłonkowane pilastrami: w prezbiterium przełamującymi się na narożnikach, w nawie zdwojonymi, podtrzymującymi belkowanie. Sklepienia kolebowe z lunetami, w zakrystiach i przedsionku sufity. Zewnątrz południowe narożniki nawy zaokrąglone, ściany dzielone pilastrami podtrzymującymi wydatny gzyms wieńczący. Fasada oraz okna zmienione w r. 1890. Dachy dwuspadowe, nad prezbiterium niższy, wielospadowy, kryte blachą; nad nawą wieżyczka na sygnaturkę przekształcona w r.1952.

Ołtarz główny, dwa boczne, ambona i chrzcielnica z 1902 r., w ołtarzach obrazy: Ukrzyżowanie z Matką Boską i św. Janem Ewangelistą z 2. poł. w. XVIII {w głównym) i św. Mikołaj o charakterze późnobarokowym, mocno przemalowany (w bocznym). Obrazy: 1. NMP Niepokalanie Poczęta, późnobarokowy w. XVIII; 2. Chrystus na krzyżu zapewne z w. XVIII; 3. św. Wojciech bp z 1. poł. w. XIX, w ramie klasycyzującej.

Cmentarz kościelny otoczony murem, prawdopodobnie z 1867 r., ceglanym, otynkowanym, częściowo od wewnątrz cmentarza ożywionym wnękami o łuku odcinkowym; dzwonnica prawdopodobnie z tegoż czasu, wzniesiona z cegły, otynkowana; parawanowa, trójarkadowa z trójkątnym szczytem.

W r. 1965 nastąpiła konserwacja wnętrza (prof. Tadeusz Turkowski z Sanoka i mgr Ewa Nowotarska z Łańcuta). W r. 1974 kościół byt remontowany z zewnątrz. Polichromia pochodzi z r. 1965 (Turkowski, Nowotarska).

Przy kościele znajduje się murowana dzwonnica (trójarkadowa), 3 dzwony zakupiono w r. 1950 (święcił je bp Zdzisław Goliński 15 X 1950 r.). Cmentarz przykościelny jest otoczony murem z w. XIX.

B. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii

1. Kościół filialny w Żernikach.

2. Pozostałości kościoła i klasztoru jezuitów w Łaszczowie.

3. Kapliczka przydrożna. Nowa, drewniana, w niej rzeźba św. Jana Nepomucena 1. poł. w. XIX, o charakterze ludowym.

4. Figury przydrożne. Trzy z nich usytuowane niegdyś przy wyjazdach z miasta, obecnie wśród zabudowy. Wzniesione w. XVIII. Murowane z cegły, otynkowane. W kształcie kolumn na wysokich czworobocznych postumentach z płytkimi prostokątnymi wnękami. Zwieńczone kamiennymi rzeźbami: NMP Niepokalanie Poczętej, św. Tekli i św. Antoniego Padewskiego (z głową utrąconą w r. 1944 przez Niemców, dorobiona w 1975r. ). Czwarta usytuowana przy drodze do wsi Domaniż. W kształcie czworobocznego słupa. Dwukondygnacjowa, na czworobocznym postumencie, dolna kondygnacja ożywiona prostokątnymi płycinami, w górnej, oddzielonej gzymsem, wnęka zamknięta półkoliście, z kamienną rzeźbą Chrystusa Frasobliwego. Daszek czterospadowy, kryty blachą, z murowanym postumentem zwieńczonym żelaznym krzyżem.

5. Na cmentarzu grzebalnym, założonym na terenie wsi Czerkasy, nagrobki kamienne w kształcie czworobocznych postumentów: 1. Łucji z Rutkowskich Czarnkowskiej (zm. 1843), zwieńczony niegdyś wazą oplecioną wieńcem, obecnie utrąconą; 2. Katarzyny z Gembarzewskich Skarbek-Rudzkiej (zm. 1852); 3. ks. Antoniego z nieczytelnym nazwiskiem (zm. 1853), zwieńczony żelaznym krzyżem, z płaskorzeźbą kielicha na postumencie; 4. analogiczny do poprzedniego, z wsuniętą tablicą inskrypcyjną.

6. W Telatynie drewniana kapliczka św. Jana Nepomucena.

C. Cmentarze:

1. Cmentarz rzymskokatolicki, dawniej greckokatolicki i prawosławny, w kształcie czworoboku o pow. 2,16 ha, założony w I poł. w XIX. Do cmentarza rzymskokatolickiego przylegała kwatera greckokatolicka, z której po r. 1875 korzystali prawosławni.

2. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Ratyczowie, nieczynny, założony na pocz. w. XIX dla grekokatolików, w kształcie pięcioboku o pow. 0,2 ha, ogrodzony metalową siatką i drutem kolczastym (od frontu pozostałości starego ogrodzenia)

3. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Steniatynie, przy drodze z Kmiczyna, nieczynny, data założenia nieznana, w kształcie kwadratu o pow. 0,2 ha.

4. Cmentarz prawosławny w Steniatynie w przysiółku Śluza, założony w I poł. XIX w., nieczynny

5. Cmentarz prawosławny, dawniej unicki, w Zimnie, założony ok. poł w. XVIII, w kształcie prostokąta o pow. 0,3 ha, ogrodzony metalową siatką, nieczynny

Odpust: Św. App. Piotra i Pawła (29 VI)

Msze św. w niedziele i święta, godz.: 7.00, 8,30, 10.00, 12.00 (filia), 16.00 (17.00)

Księgi metrykalne:

chrztów od r. 1776

małżeństw od r. 1776

zmarłych od r. 1776

Kronika parafialna od r 1945

Lista proboszczów: ks. Stanisław (1595 – 1596), ks. Mikołaj (Jan?) Piotrowski (1596 – 1619), ks. Adam Pereida (1619 – 1625), ks. Jan Kożuchowski (1625 – 1633), ks. Michał Pyszkowski (1633 – 1635), ks. Ludwik Piwko (administrator: 1635 – 1638), ks. Tomasz Podhorodyński (1638 – 1641), ks. Albert Mojkowski (1641 – 1647), ks. Marcin Razanowski (1647 – 1659), ks. Jan Zefiryn Butowski (1659? – 1671), ks. Albert Wielącki (administrator: 1688 – 1690), ks. Kazimierz Łukomski (1694 – 1698), ks. Grzegorz Augustyn Macedoński (1709 – 1727), ks. Jan Stanisław Wieluński (1727 – 1731), ks. Stanisław Janusz Zawadzki (1731 – 1736), ks. Antoni Wysokiński (1736 – 1742), ks. Piotr Szymański (1742 – 1762), ks. Andrzej Wolski (1763 – 1776), ks. Jakub Wroński (1776 – ?), ks. Aleksander Okrutzki (1803 – 1810), ks. Jan Kanty Strudyński (1811 – 1813), ks. Wincenty Szachim (administrator: 1813 – 1817), ks. Antoni Kostkiewicz (1817 – 1860), ks. Mikołaj Garlicki (1861 – 1862), ks. Mikołaj Kulaszyński (1863 – 1866), ks. Marcin Padziński (1866 – 1867), ks. Józef Ignatowski (1867 – 1870), ks. Karol Ferencowicz (1870), ks. Michał Borkowski (1879 – 1891), ks. Wiktor Czarkowski (1892 – 1902), ks. Seweryn Grątkowski (1902 – 1904), ks. Kazimierz Levittoux (1904 – 1907), ks. Marian Sobieszczański (1907 – 1909), ks. Kazimierz Łuczyński (1909 – 1910), ks. Stanisław Skulimowski (1910 – 1912), ks. Józef Mastalerz (1912 – 1918), ks. Kazimierz Remiszewski (1919 – 1937), ks. Dominik Maj (1937 – 1940), ks. Edward Dąbkowski (1940 – 1943), ks. Władysław Jędruszczak (1944), ks. Kazimierz Tesarewicz (administrator: 1944), ks. Franciszek Przysucha (1945 – 1965), ks. Zygmunt Brzozowski (1965 – 1972), ks. Florian Fornal (1972 – 1982), ks. Andrzej Gromada (1982 – 1985), ks. Eugeniusz Pikuła (1986 – 1989), ks. Stanisław Mizak (1989 – 1994)

Powołania z terenu parafii: ks. Marek Hawrylak (archidiec. lubelska), ks. Zbigniew Kulik (archidiec. lubelska), ks. Grzegorz Kuzdra, ks. Krzysztof Parnicki, ks. Józef Tucki, dn Zbigniew Cybulski, ks. Leszek Bruśniak, dn Sławomir Portka, 4 siostry zakonne.

Księża pochowani na miejscowym cmentarzu: ks. Antoni Kostkiewicz

Stowarzyszenia, organizacje i ruchy religijne: KSM, Ruch Światło-Życie, Legion Maryi, Koła Żywego Różańca, Różaniec Podwórkowy, ministranci, lektorzy, chór, parafialny zespól charytatywny

Liczba katolików: 4312

Szkoły istniejące na terenie parafii: Liceum Ogólnokształcące w Łaszczowie, Gimnazjum Publiczne w Łaszczowie, Szkoła Podstawowa w Łaszczowie, Szkoła Podstawowa w Zimnem, Szkoła Podstawowa w Steniatynie