Кляштор єзуїтів

Pozostałości kościoła i klasztoru jezuitów w Łaszczowie. Jezuici zostali sprowadzeni do Łaszczowa w 1731 r. przez bpa Józefa Łaszcza, sufragana chełmskiego. Prace budowlane nad klasztorem rozpoczęto w 1736 r. i (początkowo budynki drewniane) trwają jeszcze w 1746 r. (daty na cegłach) i 1750 r. (wzmianka archiwalna), wg projektu przygotowanego 1742-3 przez jezuitę archidiec. Pawła Giżyckiego, który następnie kierował korespondencyjnie budową kościoła. W latach 1753-8 budową klasztoru kierował ówczesny I superior archidiec. Faustyn Ignacy Grodzicki. W 1755 r. pożar niszczy drewnianą rezydencję; w 1756 r. jezuici przenoszą się do częściowo ukończonych budynków murowanych. Po kasacie zakonu 1773 r. zespół nieukończony stopniowo niszczeje.

Z czasem nabyty przez majora Franciszka Łukowskiego (zm. 1828), który zamienia budynek klasztoru na pałac, a kościół w znacznej części rozbiera. Na przełomie w. XIX i XX własność Szeptyckich. Budynki murowane z cegły, otynkowane.

a) Dawny kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP oraz śś. Józefa i Ignacego Loyoli. Niegdyś na rzucie krzyża, z dwiema wieżami w fasadzie i trzecią większą (zapewne kopułą) pośrodku kościoła. Nigdy nieukończony. Jego reliktem budynek mieszkalny, niewielki, czworoboczny, podzielony na dwie kondygnacje, z wieloma pomieszczeniami. Zewnątrz podział ramowy z gzymsem kordonowym i wieńczącym. Dach czterospadowy, z lukarną, pobity gontem.

b) Dawny klasztor. Zamieniony przed r. 1828 na pałac, w latach 1902-3 przebudowany przez Aleksandra Szeptyckiego na okazałą rezydencję zapewne wg projektu archidiec. Teodora Talowskiego. Spalony w czasie działań wojennych w 1915 r., odbudowany i ponownie zniszczony w czasie drugiej wojny światowej. Obecnie nie użytkowany, w ruinie (od wsch. częściowo zawalony). Frontem zwrócony na północ. Dwukondygnacjowy, podpiwniczony, z lochami prowadzącymi wg tradycji do rynku. Na rzucie prostokąta z ryzalitami zapewne pocz. w. XX: od frontu dwa niesymetryczne po bokach, przy wsch. okrągła basztka z tegoż czasu; od tyłu większy ryzalit środkowy. Pierwotny układ wnętrza niegdyś półtoratraktowy, z korytarzem od północy, obecnie trakt mieszkalny częściowo przekształcony. Sklepienia kolebkowe z lunetami, częściowo zawalone; w korytarzach sklepienia kolebkowo-krzyżowe na gurtach, prawie zupełnie zawalone na parterze. Na części ścian zachowany dawny ozdobny podział ramowy, zapewne z w. XVIII; ponad oknami parteru płyciny o nieregularnym kształcie. Dach niegdyś czterospadowy z latarniami, od wschodu częściowo rozebrany; nad ryzalitami dachy trójpołaciowe, nad wieżyczką hełm stożkowy; kryte eternitem.