Костел св.Войцеха
Nielisz – par. Św. Wojciecha i M.B. Różańcowej
22-413 Nielisz 196,
tel. 0-84/631-27-32
Proboszcz: ks. Franciszek Buhajczuk (1955-1981-1990)
Do parafii należą miejscowości: Gruszka Duża, Gruszka Mała, Nawóz, Nielisz
Kościoł filialny: Gruszka Duża
Odpust: 23 IV, MB Różańcowej (I niedziela X)
Liczba mieszkańców: 1952
Historia parafii:
Pierwotnie Nielisz należał do parafii Wielącza. Już na początku w. XVII w Nieliszu była kaplica, która po powiększeniu w r. 1640 stała się ośrodkiem duszpasterskim. W tym roku właściciel majątku nieliskiego, Maciej Gąsiorowski, wybudował przy kaplicy mieszkanie, a proboszczowi dał prawo wyrębu drzewa w lesie. W zamian prosił proboszcza wieląckiego o odprawianie przynajmniej raz w miesiącu Mszy św. w Nieliszu. Dopiero w r. 1753 Nielisz otrzymał prawa parafii lecz ciągle funkcjonował jako filia Wielączy. W tym charakterze placówka funkcjonowała jeszcze w w. XIX. Z tego powodu daty 1753 nie można ściśle traktować jako oficjalnej erekcji parafii.
Nielisz należał do diecezji chełmskiej i razem z parafią wielącką wchodził w skład dekanatu zamojskiego. Należy jednak pamiętać, że od r. 1753 filia nieliska prowadziła oddzielne księgi parafialne, a całkowicie uniezależniać zaczęła się od końca w. XIX. Była uposażona przez dziedziców nieliskich w ziemię. Dzisiaj z tego uposażenia pozostało tylko 2,89 ha ziemi. Granice parafii uległy zmianom. Po II wojnie światowej Bortatycze i Białobrzegi przyłączono do parafii Sitaniec. Wybudowano również nowy kościół we wsi Złojec, który rozciągnął opiekę duszpasterską nad częścią dawnego terytorium parafii nieliskiej. Wśród organizacji religijnych działało bractwo Krwi Pana Jezusa i III zakon św. Franciszka. W okresie międzywojennym bibliotekę założył ks. Samorek. Została ona powiększona w r. 1955. Na omawianym terenie dawniej mieszkali również unici, natomiast w drugiej połowie w. XIX spotykamy prawosławnych, którzy posiadali swoją świątynię w Złojcu.
W r. 1600 na miejscu obecnego kościoła stała kaplica. W r. 1640 wybudowano większą kaplicę z fundacji Macieja Gąsiorowskiego. W r. 1750 nastąpiła budowa kościoła z fundacji ks. Pawła Łosieckiego. Kościół obecnie istniejący, pw. św. Wojciecha (poprzedni nosił to samo wezwanie), powstał po przebudowaniu dawnego w r. 1859, a w r. 1860 poświęcony przez dziekana zamojskiego, ks. Lenkiewicza, odnawiany w w. XIX i w okresie międzywojennym. W r. 1959 przeprowadzono jego kapitalny remont (nowe dębowe podwaliny, wymiana spróchniałych belek u dołu). W r. 1961 dobudowano większy przedsionek. W r. 1973 nastąpiła rozbudowa kościoła wg planów inż. Czesława Dernałowicza z Lublina. W latach 1974-1975 pomalowano kościół z zewnątrz i od wewnątrz.
Kościół drewniany, jednonawowy, przy prezbiterium zakrystia, nad nawą wieżyczka na sygnaturkę. Ołtarz główny jest drewniany w stylu barokowym, a w nim obrazy św. Antoniego i św. Wojciecha (mal. Stelmaski, r. 1906). Ponadto są 2 ołtarze boczne: w jednym obraz NMP Niepokalanego Poczęcia (kopia Murilla), a w drugim – św. Tekli i św. Mikołaja (mal. Stelmaski, r. 1907). Na chórze muzycznym znajdują się stare organy, remontowane w r. 1957 przez Wojciecha Grzankę z Tuchowa (dodano nowe głosy). Chrzcielnica pochodzi z r. 1966. Ponadto w kościele jest kilka starych obrazów (np. ks. Pawła Łosieckiego, Przemienienia Pańskiego, MB Krasnobrodzkiej). W zakrystii są przechowywane stare naczynia i szaty liturgiczne.
Obok kościoła wybudowano drewnianą dzwonnicę, 2 dzwony wykonano po II wojnie światowej w firmie Felczyńskiego w Przemyślu. Poświęcił je dziekan szczebrzeszyński, ks. Cieślicki. Ponadto na terenie parafii są kapliczki przydrożne w kol. Emskiej, Średnim Dużym.
B. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii:
Kaplica drewniana na cmentarzu przykościelnym z r. 1906. Powstała ona z altany, w której witano hr. Maurycego Zamoyskiego powracającego ze ślubu z Klemensowa (tutaj była granica ordynacji). Kaplica latem służy do odprawiania Mszy św. na placu kościelnym.
C. Cmentarze:
1. Cmentarz parafialny, czynny, założony w poł. w. XIX, w kształcie nieregularnego wieloboku o pow. 5,17 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowa siatką przy słupach z czerwonej cegły
2. Cmentarz z I wojny światowej w Nawozie, nieczynny, założony prawdopodobnie w r. 1915, w kształcie trójkąta prostokątnego o pow. 0,08 ha, pochowani są żołnierze armii austriackiej i rosyjskiej
3. Cmentarz z I wojny światowej w Nawozie, nieczynny, założony prawdopodobnie w r. 1915, w kształcie wydłużonego prostokąta o pow. 0,56 ha, pochowanych jest 1001 żołnierzy armii austriackiej, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych słupach
O d p u s t y:
św. Wojciecha bm (23 IV),
MB Różańcowej (I niedziela X).
Księgi metrykalne:
chrztów od r. 1754
małżeństw od r. 1754
zmarłych od r. 1754
Kronika parafialna od r. 1754