Костел св.Миколи

Hrubieszów – par. Św. Mikołaja

ul. 3 Maja 5, 22-500 Hrubieszów,

tel. 0-84/696-32-79

Proboszcz: ks. Kazimierz Gawlik (1941-1965-1993)

Wikariusze: ks. Jacek Bednarz

ks. Krzysztof Krupa (1981-2006-2006)

ks. Marek Tworek (1972-1997-1997)

Rezydent: ks. Antoni Kot (1954-1988-2003) kap. szpit.

Do parafii należą miejscowości: a) ulice: Antonówka, Basaja, Ceglana, Ciesielczuka strona wsch., Czerwonego Krzyża, Dworcowa, Gęsia, Górna, Gródecka, Jatkowa, Joselewicza, Kilińskiego, Kolejowa, Kościelna, Krasickiego, Krucza, Leśmiana, Listopadowa, Ludna, Łany, Łazienna, Łąkowa, 3 Maja, Michałówka, Mickiewicza, Narutowicza, Nowa, Partyzantów, Piłsudskiego, Pobereżańska, Podzamcze, Polna, Polna-Osiedle bloki nry: 1-25, Prosta, Rybna, Rynek, Płk. Samary, Sokalska, Staszica, Plac Staszica, Szewska, Targowa, Teresówka, Wodna, Plac Wolności, Wspólna, Zamojska.

b) miejscowości: Alojzów (część), Brodzica Dolna, Brodzica Górna, Czumów, Gródek, Gródek Kol., Ślipcze.

Kościół filialny: Ślipcze

Kaplice: w szpitalu, w domu Sióstr

Odpust: niedziela po 16 VII

Liczba mieszkańców: 16000

Historia parafii:

Parafia erygowana w r. 1400. Uposażył ją Władysław Jagiełło, zwiększył je m.in. Kazimierz Jagiellończyk. W r. 1853 parafia posiadała 308 mórg ziemi ornej, 32 morgi łąk, a ponadto dziesięciny, legaty itp. Wszystko parafia straciła po powstaniu styczniowym, w r. 1939 była tylko 1 morga ziemi ornej i 4 morgi ogrodu. Z biegiem lat granice parafii uległy znacznemu pomniejszeniu poprzez powstanie nowych parafii. Część miejscowości przyłączono do parafii: Uchanie, Szpikołosy, Werbkowice, Kryłów, Czerniczyn i MB Nieustającej Pomocy w Hrubieszowie. W 2001 r. zaś wydzielono z niej parafię Św. Stanisława Kostki i Ducha Świętego w Hrubieszowie.

Pierwotnie Hrubieszów należał do diecezji chełmskiej, w r. 1604 został dekanatem. Granice dekanatu uległy znacznym zmianom, szczególnie po II wojnie światowej, po utworzeniu dekanatu uchańskiego, z czasem zaś po 1992 r. dekanatu grabowieckiego. Obok działalności duszpasterskiej nie zaniedbywano opieki nad ubogimi, prowadząc od dawna szpital (funkcjonował jeszcze w początku w. XX). Od połowy w. XVI do końca w. XVIII w Hrubieszowie istniał nawet specjalny kościół szpitalny pw. Św. Ducha.

W życiu religijnym parafii aktywne były bractwa, m.in. Różańcowe, działające od r. 1560. Od początku w. XVIII dokumenty wspominają o szkole parafialnej. Działał tu ks. Stanisław Staszic, który był założycielem Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego. Przez długie lata działał tu bardzo owocnie ks. prał. Juściński (proboszcz w latach 1910-1947). Założył on w r. 1918 pierwsze w Hrubieszowie ośmioklasowe gimnazjum, zakładał również szkoły podstawowe w okolicznych wioskach.

Obecnie na terenie parafii swoją siedzibę posiada Zgromadzenie Córek Maryi Niepokalanej. Zakonnice są tu od okresu międzywojennego, prowadziły m.in. ochronkę dla sierot, przytułek dla starców, przedszkole oraz półkolonie dla dzieci biednych.

Grekokatolicy do kasaty unii na terenie łacińskiej parafii hrubieszowskiej posiadali aż 8 swoich parafii. Do cerkwi prawosławnej włączono ich siłą, ale po ukazie carskim z 1905 r. 4000 dawnych unitów przyjęło obrządek łaciński. Do dnia dzisiejszego są tu w małej liczbie prawosławni (posiadają swoją cerkiew), a w r. 1975 władze państwowe zezwoliły na utworzenie tu Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego (z samego Hrubieszowa należy do niego kilka osób).

W latach osiemdziesiątych wybudowano nową plebanię, a dawna, w stylu późnobarokowym, wzniesiona w XVIII w., jest zaliczana do zabytków. Przy parafii istnieje biblioteka licząca kilkaset tomów.

Archiwum przechowuje m.in. dokumenty i księgi metrykalne od końca w. XVIII oraz kronikę parafialną. Archiwum podominikańskie nie istnieje (częściowo jest ono zachowane w Krasnobrodzie).

Kościół parafialny pw. św. Mikołaja

Pierwotny kościół parafialny, pw. Wniebowzięcia NMP, wzmiankowany w r. 1425, drewniany, rozebrany w r. 1757 (na innym miejscu). Obecny (podominikański), z lat: 1736 – 1750, konsekrowany w r. 1750 przez bp. chełmskiego Józefa Eustachego Szembeka, od r. 1786 parafialny, wzniesiony dzięki fundacji Józefa i Teresy Kuropatnickich. Odnawiany w: 2. poł. w. XIX, 1910, po uszkodzeniach w czasie pierwszej wojny światowej, 1933 i 1954.

Barokowy. Murowany z cegły, otynkowany. Trójnawowy, bazylikowy. Na rzucie prostokąta z wyodrębnioną piętrową kruchtą od strony wschodniej. Korpus nawowy trójprzęsłowy z nawą główną szerszą od bocznych. Prezbiterium nieco węższe od nawy głównej, dwuprzęsłowe, zbliżone do kwadratu. Po jego bokach, w przedłużeniu naw bocznych dwa pomieszczenia równej z nim długości, obecnie przekształcone; z nich pn. (dawna zakrystia) otwarte do nawy bocznej, w jego części zach. kruchta; w pomieszczeniu pd. (dawny skarbiec) zakrystia i kruchta. Pod całym kościołem krypty sklepione kolebkowo z lunetami. Wnętrze rozczłonkowane pilastrami podtrzymującymi belkowanie. Nawy boczne otwarte do głównej półkolistymi arkadami; prezbiterium oddzielone od nawy filarami przyściennymi podtrzymującymi półkolisty łuk tęczowy. Chór muzyczny murowany, trójboczny, wsparty na dwóch filarach. Sklepienia w nawie i prezbiterium kolebkowe z lunetami, w nawach bocznych krzyżowe, w podchórzu kolebkowo-krzyżowe. Zewnątrz prezbiterium nieznacznie zaakcentowane. Elewacje rozczłonkowane pilastrami. Elewacja zachodnia trójdzielna, o dwukondygnacyjnej części środkowej zwieńczonej trójkątnym szczytem; niższe części boczne zwieńczone spływami, północna z prostokątnym otworem drzwiowym nad którym otwór okienny zamknięty łukiem ostrym, południowa z wnęką zamkniętą taki samym łukiem. Elewacja wschodnia o części środkowej zwieńczonej trójkątnym szczycikiem, ze spływami po bokach, nad częściami bocznymi analogiczne zwieńczenia jak w elewacji zachodniej. Otwory okienne zamknięte łukiem półkolistym. Dachy nad nawą i prezbiterium dwuspadowe, nad nawą nieznacznie podwyższone, z wieżyczką na sygnaturkę, nad nawami bocznymi pulpitowe; kryte blachą.

Ołtarz główny późnoregencyjny zapewne z ok. poł. w. XVIII, z rzeźbami śś. Dominika, Franciszka, Jacka, Tomasza z Akwinu i aniołów w zwieńczeniu oraz obrazami barokowymi Matki Boskiej Szkaplerznej z w. XVII w sukienkach z blachy z 1. poł. w. XVIII i św. Mikołaja z ok. poł. w. XVIII w zwieńczeniu; tabernakulum barokowe z w. XVIII. Ołtarze boczne; 1-2. w nawie przy tęczy, analogiczne, rokokowe z 2. poł. w. XVIII; lewy z krucyfiksem barokowym oraz rzeźbami Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty, zapewne współczesnymi ołtarzowi; prawy z rzeźbami świętych zapewne dominikańskich, biskupa i papieża oraz obrazem św. Marii Magdaleny z przełomu w. XVIII i XIX w zwieńczeniu; 3. w nawie południowej późnoregencyjny z ok. poł. w. XVIII, z rzeźbami śś. Stanisława bpa i Róży z Limy, współczesnymi ołtarzowi. Ambona rokokowa po poł. w. XVIII, z rzeźbą św. Wincentego z Ferrary na baldachimie. Chrzcielnica barokowa zapewne z 4. ćw. w. XVII, z marmuru dębnickiego, puklowana, z drewnianą pokrywą z tegoż czasu, pochodząca z dawnej fary z Hrubieszowa. Kilka ław wczesnobarokowych z 1. poł. w. XVII, z rzeźbionymi herbami.

Na dziedzińcu kościoła stoi figura Chrystusa Ukrzyżowanego, wzniesiona z piaskowca (r. 1867). W północno – zachodniej części cmentarza kościelnego murowana dzwonnica, wzniesiona w 2. poł. w. XIX. Wewnątrz dzwony z 1734 i 1749 r.

C. Późnobarokowa plebania przy ul. 3 Maja 6. Wzniesiona w XVIII w., częściowo przekształcona XIX-XX w. Frontem zwrócona na południe. Murowana z cegły, otynkowana. Parterowa z mieszkalnym poddaszem. Prostokątna z nieznacznymi ryzalitami na osi, od frontu piętrowym, od tyłu parterowym. Ryzalit frontowy zwieńczony trójkątnym szczytem, przy nim dwukolumnowy nowszy portyk (niegdyś czterokolumnowy), podtrzymujący nowy balkon. Ryzalit tylny niegdyś analogiczny, obniżony. Wnętrze dwutraktowe z obszerną sienią i salonem na osi; w części zachodniej pomiędzy traktami korytarze. Zewnątrz podziały ramowo-pilastrowe, pilastry boniowane. Dach mansardowy, kryty gontem i blachą.

W ogrodzie dwie rzeźby lwów oraz wejście do piwnic z drzwiami o starych okuciach żelaznych.

D. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii:

1.Kaplica, pw. św. Jadwigi, w szpitalu w Hrubieszowie.

2. Kaplica w domu Zgromadzenia Córek Maryi Niepokalanej w Hrubieszowie.

b) figura z r. 1803, kamienna, w kształcie słupa o trzech kondygnacjach, w górnej rzeźba Chrystusa Frasobliwego;

E. Cmentarze:

1. Cmentarz z I wojny światowej, nieczynny, przy drodze z Hrubieszowa do Zamościa, na skraju lasu, w kształcie czworoboku o pow. 0,26 ha, pochowani są żołnierze armii niemieckiej, otoczony jest wałem ziemnym

2. Cmentarz komunalny, pow. ok. 1,5 ha, jeszcze nieczynny

3. Cmentarz żydowski w Hrubieszowie, nieczynny, położony jest w pobliżu starówki, użytkowany do r. 1942, w kształcie czworoboku o pow. 3,3 ha, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych słupach.

Msze św. w niedziele i święta, godz.: 7.00 (szpital), 12.30, 14.30, 16.00, 18.00

Księgi metrykalne:

chrztów od r. 1759

małżeństw od r. 1784

zmarłych od r. 1824

Kronika parafialna od r. 1910

Powołania z terenu parafii: księży – ok. 20, ok. 30 sióstr zakonnych

Zgromadzenia zakonne pracujące na terenie parafii: Zgromadzenie Córek Maryi Niepokalanej

Stowarzyszenia, organizacje i ruchy religijne: Ruch Światło-Życie, neokatechumenat, Akcja Katolicka, Legion Maryi, III Zakon Franciszka, Koła Żywego Różańca, Koło Przyjaciół Radia Maryja, anonimowi alkoholicy, Czciciele Krwi Chrystusa, ministranci, parafialny zespół charytatywny

Szkoły istniejące na terenie parafii: Zespół Szkół Mechanizacji Rolnictwa, Liceum Ogólnokształcące, Liceum Odzieżowe, Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Gimnazjum Publiczne w Hrubieszowie, Szkoła Podstawowa nr 1 w Hrubieszowie, Szkoła Podstawowa nr 3 w Hrubieszowie, Szkoła Podstawowa w Alojzowie, Szkoła Specjalna