Костел св.Анни

Gródek – par. Św. Anny

Gródek, 22-664 Jarczów,

tel. 0-84/666-46-37

Proboszcz: ks. Mieczysław Szynal (1957-1983-1994)

Wikariusz: ks. Piotr Antonik (1975-2001-2005)

Do parafii należą miejscowości: Gródek, Gródek Kol., Hopkie, Łubcze, Nedeżów, Pomiary, Szlatyn, Typin, Werszczyca, Wola Gródecka, Wola Gródecka Kol.

Kościoły filialne: Nedeżów, Szlatyn

Odpust: 26 VII

Liczba mieszkańców: 3300

Historia parafii:

A. Parafia została erygowana, 13 VI 1420 r., przez bpa chełmskiego Jana Biskupca. W okresie przynależności do diecezji chełmskiej wchodziła w skład dekanatu Grabowiec. Granice parafii były rozleglejsze od dzisiejszych, gdyż obejmowały również obecną parafię Podhorce. Z dawnego uposażenia pozostało przy parafii 14 ha ziemi i łąk. Szczególnie ciężkim okresem była II wojna światowa. Miejscowa ludność podzieliła los Polaków Zamojszczyzny: akcje eksterminacyjne, wysiedlanie. Również został wysiedlony proboszcz, a kościół zamknięto. Do r. 1875 na tutejszym terenie było 7 kościołów unickich. Po kasacie unii zostały one zamienione na cerkwie prawosławne, a w czasie ostatniej wojny uległy zniszczeniu. W okresie międzywojennym było tutaj około 50% ludności prawosławnej. Obecnie na terenie parafii jest tylko kilka osób należących do Kościoła prawosławnego. W r. 1961 dom zakonny w Gródku założyły siostry felicjanki. Od dawna istniało tu bractwo różańcowe. Jest również niewielka biblioteka parafialna.

Pierwszy kościół, zapewne drewniany, wzniesiony w r. 1409, parafialny, z fundacji Wołczko z Gródka, Wojciecha ze Szlatyna, Stefana z Woreszycy (Werszczycy?), Stanisława z Tupina i Mikołaja z Podhorzec, dziedziców wsi, konsekrowany 1420 przez Jana Biskupca bpa chełmskiego; zniszczony 1654. Kolejny drewniany, p.w. Wniebowzięcia NMP, wystawiony 1666 staraniem ks. Gabriela Piekarskiego, w 1717 r. groził zawaleniem; trzeci, również drewniany, z wieżą, wystawiony przed r. 1726 staraniem ks. Łukasza Rudkowskiego.

Obecny został ukończony w r. 1840 lub 1846 r. Klasycystyczny. Prezbiterium zwrócone na północ. Murowany z cegły, otynkowany. Trzynawowy, bazylikowy. Założony na rzucie prostokąta; korpus nawowy czteroprzęsłowy, od frontu w pierwszym od wejścia przęśle naw bocznych wydzielone składziki, ponad nimi chór muzyczny wsparty w nawie głównej na dwóch kolumnach; w przedłużeniu nawy głównej od północy krótkie prezbiterium zamknięte od wewnątrz półkoliście; po jego bokach czworoboczne zakrystie, nad którymi od zachodu znajduje się skarbiec, a od wschodu loża kolatorska. Nawa główna otwarta do bocznych arkadami wspartymi na drewnianych kolumnach. Pierwotnie wnętrze kryte płaskim stropem, który w nawie głównej i prezbiterium zamieniono pod koniec w. XIX na pozorne sklepienie beczkowe. Fasada poprzedzona schodami, jednokondygnacjowa z wydatnym gzymsem, ponad którym szczyt o falistej linii; pięcioosiowa, z polem środkowym ujętym w pary pilastrów toskańskich; na osi prostokątny otwór wejściowy, ponad nim półkoliste okno w profilowanym obramieniu; w wąskich polach między pilastrami półkoliste nisze z rzeźbami śś. Antoniego Padewskiego i Jana Nepomucena, powyżej kwadratowe wnęki w ogzymsowanych obramieniach. Drzwi główne dwuskrzydłowe, ozdobne, oraz sześć drzwi jednoskrzydłowych, wszystkie klasycystyczne z okresu budowy kościoła. Dach o jednej kalenicy, trójpołaciowy, z wieloboczną wieżyczką na sygnaturkę z latarnią i cebulastą kopułką; kryty blachą.

Ołtarz główny o charakterze późnobarokowym z r. 1900, z rzeźbami śś. Józefa i Jana Nepomucena z w. XVIII (?) oraz puttami w zwieńczeniu, współczesnymi ołtarzowi, w nim obraz NMP Niepokalanie Poczętej z w. XVII/XVIII, w metalowej osłonie rokokowej z 2. poł. w. XVIII, odnawianej 1973. Dwa ołtarze boczne zapewne z r. 1900, w nich obrazy: w lewym Św. Trójca być może z w. XVIII, w metalowej osłonie z tegoż czasu, pozłacanej i posrebrzanej; w prawym św. Anna Samotrzeć z 2. poł. w. XVII, w metalowej osłonie z w. XVIII, pozłacanej i posrebrzanej; trzeci ołtarz boczny skomponowany po 1945 z elementów starszych i nowych, w nim m.in. rzeźby klęczących aniołów późnobarokowe z 1. poł. w. XVIII oraz obraz Matki Boskiej adorującej Dzieciątko z Duchem Św. w postaci Gołębicy z w. XIX. Ambona eklektyczna w. XIX-XX. Chrzcielnica w typie klasycystycznym zapewne z ok. poł. w. XIX. Epitafia: 1. płyta kamienna z zatartym napisem cyrylicą i datą 1651; 2. Julii z Tuszyńskich Rakowskiej (zm. 1849), jej syna Adama (zm. 1841) i córki Marii (zm. 1849), ufundowane przez męża i ojca, Tytusa Rakowskiego, z herbami Nałęcz i Trzywdar, klasycystyczne z czerwonego marmuru. Organy z r. 1854, przerobione w r. 1904, remontowane w r. 1954 i 1999.

Dzwonnica. Zapewne współczesna z kościołem. Murowa na z cegły, otynkowana. W kształcie dwóch słupów nakrytych blaszanym daszkiem dwuspadowym. Umieszczone są w niej 2 dzwony z r. 1949 i w tym samym roku poświęcone przez dziekana, ks. Stanisława Niedźwińskiego.

Przy kościele stoi 5 zabytkowych pomników. Ponadto na terenie parafii jest drewniana kapliczka przydrożna w Gródku, podobnie mała kapliczka drewniana na cmentarzu.

B. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii:

1. Kościół filialny, pw. MB Śnieżnej, w Nedeżowie, drewniany, z r. 1981, kryty blachą, wnętrze założone boazerią.

Odpust: MB Śnieżnej (I niedziela sierpnia)

2. Kościół filialny, pw. MB Królowej Polski, w Szlatynie, murowany, z r. 1984 wg projektu archidiec. Czesława Skrzypka, dach kryty eternitem, nad wejściem głównym drewniana wieżyczka.

Odpust: MB Królowej Polski (3V)

C. Cmentarze:

1. Przykościelny, dawniej także grzebalny, nieczynny, założony w I poł. w. XIX

2. Grzebalny, rzymskokatolicki, czynny, założony na pocz. w. XIX, w kształcie prostokąta o pow. 1,4 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy murowanych z cegły klinkierowej słupach

3. Cmentarz prawosławny dawniej greckokatolicki w Nedeżowie, nieczynny, użytkowany do II wojny światowej, założony ok. r. 1875, w kształcie czworoboku o pow. 0,09 ha, ogrodzony drewnianym płotem

4. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Szlatynie, nieczynny, założony w XIX w., użytkowany do r. 1946, w kształcie litery “L”, ogrodzony wałem ziemnym i rowem

O d p u s t: św. Anny – Matki NMP (26 VII).

Msze św. w niedziele i święta, godz.: 8.00 (Werszczyca), 9.00, 10.30 (Szlatyn), 10.30 (Nedeżów), 12.00

Księgi metrykalne:

chrztów od r. 1846

małżeństw od r. 1826

zmarłych od r. 1826

Kronika parafialna od r. 1949

Lista proboszczów: ks. Wincenty Szachim (do r. 1826), ks. Ignacy Dębkowski (1826 – 1849), ks. Garbaczewski (1849 – 1854), ks. Michał Garlicki (1854 – 1859), ks. Wiśniewski (1859 – 1861), ks. Florenty Borowski (1861 – 1875), ks. Bogusław Machnikowski (1875 – 1888), ks. Michał Bagiński (1888 – 1908), ks. Szubiński (1908 – 1916), ks. Edward Śliwiński (1916 – 1919), ks. Józef Mastalerz (1919 – 1920), ks. Spadziński (1920 – 1924), ks. K. Wojtan (1924 – 1930), ks. Władysław Matuszyński (1930 – 1943), ks. Franciszek Zenke (1943 – 1945), ks. Stanisław Orzeł (1945 – 1961), ks. Michał Wąsik (1961 – 1972), ks. Stanisław Orzeł (1972 – 1973), ks. Jan Liwak (1973 – 1975), ks. Adam Fabisiak (1975 – 1976), ks. Jan Adamek (1976 – 1984), ks. Stanisław Żytkowski (1984 – 1985), ks. Waldemar Ożóg (1985 – 1986), ks. Piotr Kurowski (1986 – 1990), ks. Wiktor Koziński (1990 – 1994)

Powołania z terenu parafii: ks. Stanisław Bełz, ks. Robert Mokrzyński, 2 siostry zakonne

Stowarzyszenia, organizacje i ruchy religijne: Legion Maryi, Koło Misyjne, ministranci, parafialny zespół charytatywny, Koła Żywego Różańca

Liczba mieszkańców: 3300

Liczba katolików: 3292

Szkoły istniejące na terenie parafii: Gimnazjum Publiczne w Gródku, Szkoła Podstawowa w Gródku, Szkoła Podstawowa w Wereszczycy, Szkoła Podstawowa w Nedeżowie, Szkoła Podstawowa w Typinie, Szkoła Podstawowa w Podlodowie