Костел Вознесіння діви Марії

Dzierążnia – par. Wniebowzięcia N.M.P.

Dzierążnia, 22-610 Krynice,

tel. 0-84/663-01-42

Proboszcz: ks. Jerzy Rzeszowski (1965-1988-1998)

Do parafii należą miejscowości: Budy, Dzierążnia, Dąbrowa, Huta Dzierążyńska, Majdan, Sielec, Zwiartów

Odpust: 15 VIII, 6 XII

Liczba mieszkańców: 1720

Historia parafii:

Parafia erygowana, 7 IV 1537 r., przez bpa chełmskiego Jakuba Buczackiego. Prawdopodobnie upadła w 2 poł. XVI w. zajęta przez innowierców, wznowiła swoją działalność w 1640 r. Miejscowość poprzednio należała do parafii Łabunie. W okresie przynależności do diecezji chełmskiej wchodziła ona w skład dekanatu grabowieckiego. Po włączeniu do diecezji lubelskiej początkowo była w dekanacie tyszowieckim, a od r. 1865 w tomaszowskim. Została uposażona przez rodzinę Dzierążyńskich (ziemia, las i sadzawka). W r. 1657 dzięki zapisowi Komorowskich można było przy kościele wybudować szpital dla ubogich (na 2 osoby). W w. XVI istniał również zapis Stanisława Dzierążyńskiego, gdzie jest mowa o uposażeniu szkoły, jednak trudne jest podanie dokładniejszych danych o tej instytucji. Dawniej istniała też niewielka biblioteka. Do r. 1875 teren ten zamieszkiwali w niewielkiej liczbie również unici. Od r. 1828 posiadali oni swój kościół.

Ciężkim okresem w dziejach par. była II wojna światowa. W czasie różnego rodzaju akcji eksterminacyjnych zginęło 215 parafian, a w r. 1943 wysiedlono Majdan, Sielec, Budy i Hutę Dzierążyńską.

Pierwszy kościół drewniany wybudowano w r. 1537 z fundacji Macieja, Stanisława i Tyburcjusza Dzierążyńskich, właścicieli wsi. Drugi drewniany zbudowany w r. 1639, z fundacji Andrzeja Kluszowskiego; spalony 1648 przez Kozaków, później odbudowany pw. Zwiastowania NMP, Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Św. W marcu r. 1714 został on prawdopodobnie ponownie spalony przez Kozaków, ocalała jedynie dzwonnica i w niej urządzono tymczasową świątynię. Kościół obecnie istniejący, pw. Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja, wybudowano prawdopodobnie w latach: 1769-1774 z fundacji Antoniego Węgleńskiego, dziedzica wsi i pisarza bełskiego, przy znacznej pomocy proboszcza Jakuba Wołkiewicza. W r. 1817 pożar zniszczył wnętrze kościoła, restaurowany, wykonano nowy dach, w r. 1858 konsekrowany przez bp. Walentego Baranowskiego. W r. 1902 ponownie w kościele wybuchł pożar. W r. 1905 został odnowiony i wtedy dobudowano przedsionek. W latach: 1904-1913 nastąpiła budowa wszystkich ołtarzy i sprowadzenie do nich obrazów.

Prezbiterium zwrócone na północ. Barokowy. Murowany z cegły, otynkowany. Nawa trójprzęsłowa, powiększona od zachodu w r. 1905 o dwa przęsła nieco węższe i niższe; prezbiterium węższe od nawy, jednoprzęsłowe, zamknięte półkoliście, z czworoboczną zakrystią od zachodu. Pod prezbiterium krypty. Wewnątrz nawa rozczłonkowana parami pilastrów, podtrzymującymi odcinki belkowania. Tęcza o łuku półkolistym, wsparta na filarach przyściennych. Sklepienia kolebkowo-krzyżowe z 1817 r. Zewnątrz ściany rozczłonkowane parami pilastrów, na nawie przeciętych w połowie wysokości odcinkami gzymsu i podtrzymujących silnie profilowany gzyms wieńczący. Północno-wschodni narożnik nawy wsparty skośną szkarpą 1817 (?), pozostałe narożniki nawy i zakrystii zaokrąglone. Otwory okienne zamknięte półkoliście, w szerokich opaskach z kluczami. Dachy dwuspadowe, nad prezbiterium i zachodnią częścią nawy niższe, kryte blachą; nad nawą wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. 5 ołtarzy drewnianych (prawdopodobnie wykonane w Lublinie w Fabryce Mebli M. Daida, r. 1906). W ołtarzu głównym jest obraz Wniebowzięcia NMP (mal. J. Buchbinder, r. 1904). Ołtarze boczne po lewej stronie: pierwszy – z obrazem św. Mikołaja i – na zasłonie – św. Walentego, drugi – z obrazem św. Franciszka z Asyżu, po prawej stronie: pierwszy z rzeźbą Pana Jezusa Ukrzyżowanego, a drugi z obrazem św. Anny. Na chórze muzycznym są organy wykonane przez firmę Biernackiego. Złocenie nastawy ołtarzowej w r. 2000, poświęcone przez bpa Mariusza Leszczyńskiego.

Epitafium Kazimiery z Puzynów Deboli (zm. 1851r.), klasycystyczne, marmurowe. Na plebanii tabliczka fundacji kościoła 1639 przez Andrzeja Kluszowskiego, cynowa, znaleziona 1905 przy plantowaniu cmentarza kościelnego.

Obok kościoła klasycystyczna dzwonnica wzniesiona po r. 1817 (dzwon z r. 1896). Murowana z cegły, otynkowana. Czworoboczna. O dwóch kondygnacjach; górna niższa, obie ze zdwojonymi pilastrami na narożach, zwieńczone gzymsami. Od zachodu przybudowana neogotycka kapliczka murowana. Dach niski namiotowy, kryty blachą.

Ponadto na terenie parafii, wśród krzyży i kapliczek, zwraca uwagę kapliczka w Źwiartowie (Pana Jezusa Frasobliwego – ludowa).

Na cmentarzu kościelnym, w którego narożach znajdują się cztery kapliczki neogotyckie z w. XIX, murowane, nagrobek ks. Mikołaja Galickiego (zm. 1898), w kształcie kamiennego krzyża na postumencie.

B. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii:

1.Kościół filialny, pw. Bożego Miłosierdzia, w Dąbrowie, budowa rozpoczęta w latach 90-tych ub. w., poświęcony, 20 sierpnia 2000 r., przez bpa zamojsko-lubaczowskiego Jana Śrutwę.

Odpust: Niedziela Miłosierdzia Bożego

2. Kaplica na cmentarzu grzebalnym, murowana. Od r. 1828 był tu kościół unicki (filia parafii komarowskiej). Z biegiem lat przejęli go łacinnicy. Na początku w. XX był w bardzo złym stanie, dlatego został rozebrany, a prezbiterium w r. 1934 przerobiono na dzisiejszą kaplicę grobową rodziny Makomaskich. Kwadratowe, z pilastrami na narożach i gzymsem pod okapem; dach dwuspadowy, z nowym przyczółkiem od frontu, kryty blachą.

C. Cmentarze:

1. Cmentarz rzymskokatolicki, dawniej także greckokatolicki w Dzierążni, czynny, założony na pocz. w. XIX, w kształcie wydłużonego czworoboku o pow. 2,15 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalową siatką przy metalowych słupach

2. Cmentarz przykościelny, dawniej także grzebalny w Dzierążni, nieczynny, funkcjonował do pocz. w. XIX

O d p u s t y:

Wniebowzięcia NMP (15 VIII),

św. Mikołaja B. (6 XII).

Msze św. w niedziele i święta, godz.: 9.00, 11.00, 13.00

Księgi metrykalne:

chrztów od r. 1849

małżeństw od r. 1846

zmarłych od r. 1866

Kronika parafialna od r. 1968

Księgi dziewiętnastowieczne zdekompletowane

Lista proboszczów: ks. Eugeniusz Szpyra, ks. Stefan Wójtowicz, ks. Pajórek, ks. Józef Bucior

Powołania z terenu parafii: ks. Józef Baran (SAC), ks. Józef Huzar (archidiec. lubelska) ks. Zdzisław Łukowiec (archidiec. lubelska), ks. Lucjan Kaczor, ks. Józef Koszarny (OFMCap), ks. Witold Łopuch (archidiec. lubelska), ks. Stanisław Opiela (TJ), ks. Wacław Oszajca (TJ), kilka sióstr zakonnych.

Księża pochowani na miejscowym cmentarzu: ks. Mikołaj Garlicki

Szkoły istniejące na terenie parafii: Szkoła Podstawowa w Hucie Dzierążyńskiej, Szkoła Podstawowa w Źwiartowie