Костел Вознесіння діви Марії

Biłgoraj – Parafia Trójcy Świętej i Wniebowzięcia N.M.P.

ul. 3 Maja 1, 23-400 Biłgoraj,

tel./fax 0- 84/686-74-98

Proboszcz: ks. Józef Flis (1960-1984-2006)

Wikariusze: ks. Franciszek Kościelski (1971-2000-2006)

ks. Maciej Lewandowski (1978-2004-2004)

ks. Marek Mazurek (1980-2005-2005)

ks. Miłosław Żur (1971-1998-2005)

Rezydent: ks. Bogusław Wojtasiuk (1936-1960-2006)

Do parafii należą: a) ulice: 11 Listopada, 3 Maja (część), Akacjowa, Aleja 400-lecia, Aleja Młodości, Armii Krajowej, Armii Ludowej, Bagienna, Bajkowa, Batalionów Chłopskich, Bojarska, Borelowskiego, Borowa, Brzozowa, Cegielniana, Chłodna, Cicha (część), Cieszkowskiego, Długa (część), Droga Straceń, Dworcowa, Energetyczna, Gen. Okulickiego, Gen. Maczka, Godebskiego, Gorajskiego, Gronczewskiego, Grzybowa, Harcerska, Herbowa, Janowska, Jasna, Jodłowa, Kasztanowa, Kochanowskiego, Kolberga, Kolejowa, Kościuszki (do sygnalizacji świetlnej), Krótka, Leśna, Lubelska nry parzyste, Ładna, Łąkowa, Łubiarska, Miła, Modrzewiowa, Moniuszki, Myśliwska, Nadrzeczna, Narutowicza, Nowa, Orzeszkowej, Partyzantów, Pękalskiego, Piękna, Piłsudskiego, Plac Wolności, Pogodna, Poniatowskiego, Poprzeczna, Przemysłowa, Radzięcka, Rolna, Romanowskiego, Roztocze, Różana, Różnówka, Rychtera “Żegoty” – Sztumberga, Sitarska, Słoneczna, Sosnowa, Stawy, Steglińskiego-Corda, Szewska, Szwajcarska, Targowa, Torfowa, Ułańska, Widok, Wierzbowa, Wrzosowa, Wschodnia, Zacisze, Zamojska, Zarzeczna, Zwierzyniecka.

b) miejscowości: Edwardów, Rapy Dylańskie, Teodorówka, Wola Duża, Wola Mała, Wolaniny, Zagumnie.

Kaplica: Teodorówka (w Państwowym Zakładzie Specjalnym dla Dzieci)

Odpust: Uroczystość Trójcy Przenajświętszej, 15 VIII

Liczba mieszkańców: 9500

Historia parafii:

Miasto powiatowe Biłgoraj lokowane w 1578 r., na prawie magdeburskim, przez Adama Gorajskiego podkomorzego lubelskiego. W tym samym roku założony zbór kalwiński, który przetrwał do r. 1668. W końcu w. XVII i pocz. w. XVIII własność Szczuków, następnie Potockich. Od w. XVII znaczny rozwój przemysłu sitarskiego. Siedziba powiatu od r. 1867. Położone pomiędzy rzekami: Białą i Czarną Ładą. Plan otwarty z prostokątnym rynkiem i ulicami wychodzącymi z naroży oraz boków krótszych. Kościół parafialny przy północno-zachodnim narożu rynku.

Parafia poświadczona w r. 1717. Pierwsze wiadomości źródłowe na temat katolickiej służby liturgicznej pochodzą z r. 1604, kiedy to zbudowano pierwszą, na tym terenie, katolicką kaplicę (mieście działał zbór kalwiński). Jednak dopiero z r. 1644 są pierwsze dane o obsadzie personalnej. W tym bowiem roku sprowadzono do Puszczy Solskiej franciszkanów i im zlecono obsługę biłgorajskiej świątyni. Taka sytuacja istniała prawdopodobnie do r. 1717, kiedy mianowano pierwszego proboszcza (ks. Jan Mroczkowski).

Prawdopodobnie ok. r. 1692 nastąpił podział tego terenu na 2 parafie: Biłgoraj i Puszcza Solska (obie jednak obsługiwane przez franciszkanów z Puszczy Solskiej). Granice parafii w ciągu wieków ulegały zmianom. Niektóre miejscowości odpadały, inne zostały przyłączone do biłgorajskiej parafii, np. w r. 1871 przyłączono: Edwardówkę, Cyncynopol, Rapy Dylańskie, Rapy Bojarskie i Zacisze, a w r. 1907 Korytków Duży (od Goraja) i Hedwiżyn (od Górecka). Rok 1919 przyniósł dalsze rozszerzenie granic. W r. wydzielono z terenu parafii samodzielną parafię w Korytkowie Dużym. W r. 1984 powstała parafia św. Jerzego w Biłgoraju, w r. 1991 parafia w Hedwiżynie.

Początkowo parafia należała do diecezji chełmskiej, następnie do lubelskiej, a obecnie zamojsko-lubaczowskiej. Kilkakrotnie zmieniała swoją przynależność dekanalną (Turobin, Krasnystaw, Turobin, Urzędów, Tarnogród). Dekanat biłgorajski utworzono w r. 1865. W r. 1993 bp zamojsko-lubaczowski dokonał podziału biłogorajskiego dekanatu na: południowy i północny.

W pracy duszpasterskiej pomocą służyło szereg organizacji i stowarzyszeń religijnych, np. bractwo Trójcy Świętej, bractwo różańcowe Najsłodszego Imienia Jezus i Maryi, trzeci zakon św. Franciszka z Anyżu i inne. Dawniej parafia prowadziła również szkołę (pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z r. 1717). Od początku w. XVIII do II połowy w. XIX parafia utrzymywała szpital, gdzie przebywali ubodzy. Teren parafii zamieszkiwała spora ilość wiernych obrządku greckokatolickiego. Posiadali oni swoją cerkiew św. Jura, która funkcjonowała do kasaty unii (1875). Z innych wyznań należy wymienić prawosławnych. W okresie reformacji Biłgoraj był silnym ośrodkiem kalwińskim.

Plebania i budynki gospodarcze są nowe.

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP

W r. 1604 istniała tu rzekomo kaplica. Kolejna świątynia, drewniana, wzniesiona została ok. r. 1700 (lub w 1703-1704) z fundacji Szczuków. Budowa obecnego kościoła rozpoczęta została, w r. 1732, z fundacji ks. Mateusza Pawłowicza kanonika zamojskiego (prezbiterium i zakrystia), zakończona w r. 1755 z fundacji Eustachego Potockiego generała artylerii. Konsekrowany, 6 czerwca 1778 r., przez sufragana chełmskiego bpa Melchiora Kochnowskiego. Odnawiany m. in. w latach: 1780 (odnowienie wnętrza i budowa przybudówki przy drzwiach bocznych), 1827-42, 1880-83 (rozbiórka starego frontonu i wybudowanie nowego z dwiema wieżami wg planu Goebela), 1885 (tynkowanie i przeróbka murów zakrystii) i 1904-5 (gruntowna restauracja). Po spaleniu w czasie działań wojennych w r. 1939 odbudowany w r. 1942. Gruntowny remont w r. 1975, a w r. 1980 odnowienie wnętrza, po r. 1990 złocenie ołtarzy przez Leszka Sołtysa z Kraśnika.

Kościół późnobarokowy. Orientowany. Murowany z cegły, otynkowany. Nawa dwuprzęsłowa z węższym i niższym, prostokątnym, dwuprzęsłowym prezbiterium, przy którym od północy zakrystia ze skarbczykiem na piętrze, od południa kaplica. Od zachodu dwie czworoboczne wieże, między którymi kruchta pod chórem muzycznym; od południa, przy nawie, niewielka nowsza kruchta. Wewnątrz w dolnej strefie nawy głębokie wnęki arkadowe na ołtarze pomiędzy filarami przyściennymi; ściany rozczłonkowane parzystymi pilastrami podtrzymującymi belkowanie. Sklepienia kolebkowe z lunetami, na podwójnych gurtach, zrekonstruowane w r. 1942. Fasada trójdzielna, dwukondygnacjowa, rozczłonkowana pilastrami, nad częścią środkową trójkątny szczyt na tle muru attykowego, w szczycie klasycyzująca dekoracja roślinna; górne kondygnacje wież nadbudowane w latach: 1883-5. Otwory okienne i nisze w obramieniach kilku typów, na osi portal barokowy. Elewacje boczne rozczłonkowane pilastrami z ząbkowanym gzymsem koronującym. Dachy dwuspadowe, niższy nad prezbiterium; dolne wysunięte części bocznych elewacji nawy, odpowiadające wnękom ołtarzowym, kryte pulpitowo; hełmy wież baniaste zrekonstruowane w r. 1942, kryte blachą. Ołtarze drewniane, dopasowane do barokowego stylu świątyni. W ołtarzu głównym znajduje się obraz MB Wniebowziętej (S. Bernarda, sercanka, 1980); są ołtarze boczne: po lewej stronie MB Częstochowskiej i św. Józefa, po prawej – Przemienienia Pańskiego i św. Antoniego, zaś w bocznej kaplicy ołtarz św. Mikołaja. Również pozostałe wyposażenie wnętrza (ławki, konfesjonały) pochodzi z okresu po II wojnie światowej. Na chórze muzycznym znajdują się organy z r. 1957 (15-głosowe), remontowane w r. 1997. Chrzcielnica kamienna z r. 1828. Tablica nagrobna Stanisława Nowakowskiego (zm. w r. 1841) szambelana królewskiego, posła tarnogrodzkiego, fundacji jego córki Teresy. Na wieży kościelnej trzy dzwony, wyk. w firmie Felczyńskich w Przemyślu.

W ogrodzeniu cmentarza kościelnego dwie figury:

a) Kamienna. Na cokole kolumna z wydatnie ogzymsowaną kapliczką zwieńczoną kopulastym daszkiem z kulą i krzyżem. Na ścianach kapliczki w arkadowych płycinach płaskorzeźby: Matka Boska, krucyfiks, hierogramy oraz data 1699 z literami MS (Marcin Szczuka?, starosta wąwolnicki) i IC.

b) Na kamiennym cokole słup z krzyżem żelaznym z w. XIX.

B. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii

1. Kościół filialny, pw. BM Nieustającej Pomocy, w Gromadzie, wybudowany w latach osiemdziesiątych XX w., wg projektu Jana Bednarza, jako punkt katechetyczny, od 19 września 1992 r. jako kościół filialny, poświęcony, 9 kwietnia 1995 r. przez bpa zamojsko-lubaczowskiego Jana Śrutwę. Obok dzwonnica, w niej dwa dzwony: Józef i Florian poświęcone, 22 czerwca 1997 r. przez ks. prał. Edmunda Markiewicza.

Odpust: MB Nieustającej Pomocy (w niedzielę przed 27 VI)

2. Kaplica, pw. św. Brata Alberta Chmielowskiego, w Domu Pomocy Społecznej w Teodorówce, poświęcona, 8 kwietnia 1995 r., przez bpa zamojsko-lubaczowskeigo Jana Śrutwę

3. Figura przydrożna przy drodze do Szczebrzeszyna. Wzniesiona w r. 1821, dłuta Augusta Kuczyńskiego. Kamienna. Na kilku stopniach czworoboczny postument z rzeźbą św. Jana Nepomucena.

4. Na terenie parafii są kapliczki i figury w poszczególnych miejscowościach (spis z r. 1972 podaje 15 kapliczek, 6 figur i 44 krzyże).

E. Cmentarz prawosławny, wcześniej unicki, przy ul. Lubelskiej, nieczynny, własność miasta

O d p u s t y:

Trójcy Przenajświętszej,

Wniebowzięcia NMP (15 VIII).

Msze św. w niedziele i święta, godz.: 7.00, 8.00, 9.30, 10.00 (Teodorówka), 11.00, 11.30 (Gromada), 12.15, 18.00

Księgi metrykalne:

chrztów od r. 1798

małżeństw od r. 1798

zmarłych od r. 1798

Kronika parafialna od r. 1990

Lista proboszczów: ks. Jan Kanty Mroczkowski (1717 – 1764), ks. Maciej Sosnowski (1764 – 1773), ks. Andrzej Głaziński (1773 – 1787), ks. Łukasz Błazacki (1787 – 1808), ks. Bartłomiej Antoni Paczkiewicz (1809 – 1838), ks. Paweł Żarski (1840 ), ks. Andrzej Łukasiewicz (1840 – 1846), ks. Bartłomiej Chwała (1846 – 1864), ks. Kamil Bojarski (1864 – 1865), ks. Paweł Winnicki (1865 – 1866), ks. Apolinary Łopuski (1866), ks. Michał Borkowski (1866 – 1867), ks. Ignacy Szczepański (1867 – 1868), ks. Filip Skurzyński (1868 – 1870), ks. Ludwik Nach (1870 – 1886), ks. Władysław Czarnecki (1886 – 1887), ks. Aleksander Wysocki (1887 – 1903), ks. Czesław Koziołkiewicz (1903 – 1952), ks. Stanisław Krynicki, ks. Jan Kosior, ks. Czesław Dmochowski, ks. Jan Harbuziński, ks. Marian Goral, ks. Edmund Markiewicz, ks. Eugeniusz Sośler

Powołania z terenu parafii: ks. Dariusz Blicharz, ks. Jan Brodziak (archidiec. lubelska), O. Dariusz Buczek (OMI), ks. Andrzej Karp (archidiec. lubelska), ks. Edward Ludwicki, O. Augustyn Łazur (OSPPE), ks. Tadeusz Malawski (salezjanin), ks. Jerzy Muciek (archidiec. lubelska), ks. Maciej Nizio, O. Janusz Pawlicha (paulin), ks. Stanisław Róg, O. Piotr Szczepański (OFMConv)), ks. Mariusz Śliwiński (WP), ks. Jacek Wróbel (SAC), ks. Janusz Zań (archidiec. lubelska), O. Jarosław Zań (misjonarz), 11 sióstr zakonny i 8 alumnów WSD.

Zgromadzenia zakonne na terenie parafii: Zgromadzenie Córek Matki Bożej Bolesnej

Stowarzyszenia, organizacje i ruchy religijne: Koła Żywego Różańca, Akcja Katolicka, ministranci

Czasopisma wydawane przez parafię: “Maryja Wniebowzięta” – dwutygodnik

Liczba mieszkańców: 10000

Liczba wiernych: 9000

Szkoły istniejące na terenie parafii: Zespół Szkół Zawodowych nr 1 w Biłgoraju, Zespół Szkół Budowlanych w Biłgoraju, Zasadnicza Szkoła Frezjerska Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Biłgoraju, Szkoła Podstawowa nr 1 w Biłgoraju, szkoła Podstawowa w Gromadzie, Przedszkole nr 1 w Biłgoraju