[2006 р.] Довідка

Cerkiew greckokatolicka p.w. śś Kosmy i Damiana

We wsi stoi, utrzymana w stylu naśladującym klasycystyczne kościoły rzymskokatolickie cerkiew p.w.śś Kosmy i Damiana. Obecnie jest to kościół rzym.-kat. p.w. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej. Zbudowana została z cegły i kamienia w 1805 roku. Kolator Stanisław hr. Siemieński nową cerkiew fundował w miejsce maleńkiej, drewnianej, była ona podobna do czasowni znajdującej się w Banicy.

Ikononstas został zniszczony po wysiedleniu. Zachowały się jednak jego boczne fragmenty, m.in. ikona Pantokratora. Na suficie XIX-wieczna polichromia Zmartwychwstanie, na ścianach polichromie świętych, m.in. św. Olgi i Włodzimierza Chrzciciela Rusi. Na tyłach cerkwi 4 krzyże nagrobne księży greckokatolickich. Dwie przepiękne rzeźby: Matki Bożej i jedyna w okolicy rzeźba św. Józefa z Dzieciątkiem. Dzwon odlany w 1925 r. Uposażył ją w 1757 r. Franciszek Ferdynand Lubomirski, miecznik koronny. Jest jednonawowa, kryta blachą, posiada drewnianą wieżę. Parafię Małastów rzym.- kat. eryg. bp Stepa w 1951 r. Odpust 15.VIII.

Historia Parafii Małastów

Parafia w Małastowie liczy zaledwie 575 wiernych z wiosek: Małastów, Ropica Górna, Bodaki i Pętna (wszędzie tam znajdują się kościoły). Powstała ona mocą specjalnego upoważnienia Stolicy Apostolskiej, w wyniku którego 29 grudnia 1951 r. ówczesny Ordynariusz Tarnowski, bp Jan Stępa zniósł dotychczasowe, przymusowo, w wyniku akcji „Wisła”, opuszczone przez Łemków parafie greckokatolickie. Kościół rzymskokatolicki, sprawując opiekę duszpasterską nad ludnością nasiedloną, decyzją władz otrzymał cerkwie w Małastowie, jak i na terenie całej Łemkowszczyzny, najpierw w użytkowanie, a po 1951 r. na własność. Tak więc w 2001 roku parafia w Małastowie obchodziła 50-lecie istnienia. Od roku 1997 proboszczem jest tu ks. Adam Prącik.

Na terenie parafii rzymskokatolickiej znajduje się także parafia greckokatolicka pw. św. Paraskiewii – z cerkwią w Pętnej, która w 1999 r. decyzją bpa Ordynariusza Kazimierza Górnego przekazano wspólnocie grekokatolickiej. Obecnie Msze św. są tam odprawiane w obu obrządkach.

W pozostałych miejscowościach świątynie należą do wspólnoty rzymskokatolickiej, z tym że w Małastowie i Ropicy są one udostępniane wspólnocie grekokatolickiej na większe święta oraz śluby i pogrzeby. Ponadto w Bartnem (również na terenie parafii małastowskiej) znajduje się parafia prawosławna pw. św. Kośmy i Damiana.

Pobożność i tolerancja

Społeczność Łemkowszczyzny charakteryzuje się dużą pobożnością. Nie brakuje tu żywej modlitwy, którą często inspirują sami wierni, zwłaszcza w Wielkim Poście i w miesiącach maryjnych. Znaczną frekwencją cieszą się tradycyjne nabożeństwa Drogi Krzyżowej i Gorzkich Żalów, a także nabożeństwo do Serca Pana Jezusa oraz, zwłaszcza ostatnio do Miłosierdzia Bożego. Nabożeństwa majowe odprawiane są często przy licznych kapliczkach, o których odnawianie apeluje i zabiega ks. Prącik.

Specyficzna sytuacja tej ziemi (dwa wyznania, trzy obrządki) oraz niełatwa historia sprawiają, że potrzebna jest również wzajemna tolerancja. W opinii ks. Proboszcza, skutecznie zabiegają o nią duchowni wszystkich trzech wspólnot. Cieszy fakt, że nie dochodzi do gorszących konfliktów pomiędzy wyznawcami Chrystusa. A tolerancja najbardziej jest widoczna na wspólnej Eucharystii podczas odpustów, w szkołach, na pogrzebach i wspólnie użytkowanych cmentarzach, a przede wszystkim na ślubach i w „mieszanych” rodzinach.

Pod opieką

Kościół parafialny w Małastowie wzniesiono w roku 1805 z kamienia i cegły, pierwotnie jako cerkiew pw.Kosmy i Damiana. Tworzy ją wydłużona nawa i półkoliste prezbiterium. Całość kryta blachą. U wejścia głównego przedsionek z wnęką boczną, w której na tle krzyża łacińskiego umieszczono niedawno figurę św. Floriana.

Nie zachował się ikonostas. W ołtarzu głównym obraz Ukrzyżowanie Pana Jezusa, z boku po lewej – obraz Wniebowzięcia Matki Bożej, po prawej płaszczenica. W ołtarzach bocznych: po lewej obraz Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, po prawej obraz św. Mikołaja. Na plafonie na suficie scena zmartwychwstania Pana Jezusa, w narożnikach medaliony z wizerunkami czterech Ewangelistów. Na ścianach bocznych – podobne medaliony, z wizerunkami świętych.

Przejęcie cerkwi przez wspólnoty rzymskokatolickie sprawiło, że uniknęły one losu cerkwi na Ukrainie, gdzie większość z nich zamieniono na magazyny i budynki gospodarcze. W Polsce, lepiej lub gorzej, były one remontowane i poddawane konserwacji. Dotyczy to również obiektów w parafii Małastów, gdzie tylko w ostatnich latach, przy wsparciu parafian, sponsorów i konserwatora zabytków gruntownie wyremontowano świątynię w Bodakach (nowy dach, dwie wieże, izbica, szalunki zewnętrzne, okna wymienione i okratowane, poprawione sufity, odwodnienie kościoła, nowe drzwi i schody, doprowadzono światło); W Małastowie rzeźbiona Droga Krzyżowa, ufundowana przez pewną rodzinę z Gorlic, odwodnienie kościoła, nowe” drzwi dębowe, trwa osuszanie kościoła; w Ropicy – zakonserwowano kościół kryty gontem, wyremontowano i pokryto blachą budynek domu parafialnego, odwodnienie kościoła. Przy każdym kościele urządzono parking.

Życie codzienne parafian

Większość mieszkańców parafii żyje z podupadającego rolnictwa. Poważnym źródłem „zasilania „budżetów domowych są też renty i emerytury starszych parafian. Część młodzieży emigruje za pracą do większych miast, do Warszawy, a ostatnio za granicę, głownie do Irlandii. Agroturystyka dopiero w powijakach, choć szansą jest powstały na okolicznej Magurze Małastowskiej wyciąg narciarski (1 km), z odpowiednia bazą parkingową. Co roku odbywają się tu liczne imprezy sportowe dla starszych i młodzieży organizowane przez OSiR w Gorlicach.

Джерело: