Початкова сторінка

Прадідівська слава

Українські пам’ятки

Не дозволиш нікому плямити слави, ні честі твоєї нації

Богдан Хмельницький

?

2006 р. Довідка

Wisłok Wielki (Dolny) – dawna cerkiew greckokatolicka

Dawna parafialna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Onufrego (po przejęciu w 1946 roku przez parafię rzymskokatolicką w Komańczy do dnia dzisiejszego pełni funkcję kościoła pod tym samym wezwaniem)

Cerkiew znajduje się na niewielkim wzniesieniu, przy drodze z Komańczy do Dukli na terenie dawnego Wisłoka Dolnego (dawny Wisłok Dolny i Górny obecnie nazywa się Wisłokiem Wielkim). Cerkwi nie sposób nie zauważyć – jest dobrze oznakowana i widoczna z drogi. Obok cerkwi przebiega żółty szlak w kierunku grzbietu Bukowicy

Budowa cerkwi w Wisłoku Dolnym trwała cztery lata i wznoszono ją w okresie od 1850 do 1853 roku. Rok później czyli w 1854 roku nastąpiło jej poświęcenie (prawdopodobnie to wydarzenie symbolizuje belka między nawą a babińce, na której znajduje się namalowana data – «1854»).

W 1902 roku podczas remontu świątyni zmieniono poszycie dachu z gontu na blachę. Kolejny solidny remont przeprowadzono w 1969 roku. W 2002 roku z inicjatywy księdza Krzysztofa Pichura rozpoczął się kolejny remont generalny – 100 lat po remoncie dachu i zmianie poszycia na blachę na powrót przywrócono pierwotne pokrycie czyli gont. Ponadto wymieniono podwaliny, świątynię podniesiono, wymieniono podłogi i schody na strych oraz całą instalację elektryczną

Konstrukcja jest bardzo ciekawa i rzadko spotykana na Łemkowszczyźnie. Cerkiew orientowana (prezbiterium zwrócone na wschód), drewniana o konstrukcji zrębowej, oszalowana pionowymi deskami.

Konstrukcja pozornie dwudzielna (nawa połączona z babińcem) z pomieszczeniami o jednakowej wysokości. Prezbiterium zamknięte trójbocznie z zakrystią po jednej stronie i z małym składzikiem po drugiej stronie. Wieża o ścianach pionowych i konstrukcji słupowo-ramowej posadowiona nad babińcem.

Całość przykryta jest dachem dwuspadowym, jednokalenicowym, pokrytym gontem a połacie dachu obejmują również wieżę. Hełm wieży i pozorne wieżyczki sygnaturkowe nad prezbiterium i nawą analogiczne – nad wieżą na podstawie namiotowej, czworobocznej natomiast nad nawą i prezbiterium na podstawach namiotowych, ośmiobocznych. Zakrystia i składzik, które kryte są dachami pulpitowymi. Nad wejściem do cerkwi znajduje się trójkątny daszek.

Na osi cerkwi, znajduje się wolno stojąca dzwonnica bramna, która powstała w 1902 roku czyli pół wieku po wzniesieniu cerkwi. Murowana, czworoboczna, dwukondygnacyjna z dachem przedzielonym gzymsem. Dzwonnica zwieńcza dach namiotowy (kryty blachą) zwieńczony cebulastym hełmem.

Wnętrze cerkwi przestronne i dobrze doświetlone dwoma podwójnymi oknami zakończonymi półkoliście, nakryte jest płaskim stropem, który podobnie jak i ściany pokrywa barwna polichromia pochodząca z XIX wieku (w latach 80-tych, XX-go wieku – przemalowana). Polichromia w prezbiterium namalowana jest na papierze, który został naklejony na belki ścian

W cerkwi znajduje się kompletny, późnobarokowy ikonostas pochodzący prawdopodobnie z okresu budowy cerkwi. Pośród innych ikonostasów wyróżnia się zamierzonym przez twórcę, brakiem rzędu ikon – prazdników (ikony tworzące «rząd świąteczny» przedstawiające najważniejsze święta w roku liturgicznym). Za ikonostasem znajduje się ołtarz z baldachimem – przywilej stawiania baldachimu nad ołtarzem, miały jedynie cerkwie parafialne

W 1902 roku wykonano drugi komplet ikon namiestnych, który zachował się do dnia dzisiejszego. W wyniku kilkukrotnych zmian konfiguracji ikon w ikonostasie, ikony św. Mikołaja i św. Onufrego znajdujące się w ikonostasie pochodzą z 1902 roku. Oryginalne ikony św. Mikołaja oraz św. Onufrego z połowy XIX wieku, znajdują się na ścianach cerkwi.

Za ikonostasem znajduje się ołtarz z baldachimem – przywilej stawiania baldachimu nad ołtarzem, miały jedynie cerkwie parafialne

Cały rozległy teren wokół cerkwi – obejmujący min. cmentarz cerkiewny – otoczony jest kamiennym murkiem. W pobliżu znajduje się również cmentarz wiejski, na którym zachowało się kilkanaście, starych, kamiennych nagrobków.

W 1998 roku do przebywających w pobliżu Wisłoka, członków NGK «Magurycz» dotarły pochodzące od ks. Krzysztofa Pichura informacje, iż na strychu cerkwi znajduje się dosyć sporo starych, archiwalnych dokumentów. Zainteresowanie się tymi dokumentami dało niespodziewany efekt. W szczelinach pomiędzy deskowaniem stropu a luźną podłogą strychu, wśród ogromnej ilości śmieci, liści oraz ptasich odchodów znaleziono około 500 unikalnych dokumentów, pochodzących w większości z końca XIX wieku.

W pierwszym etapie postanowiono te dokumenty zabezpieczyć oraz zapoznać się z ich treścią. Jak się okazało najstarszy z zachowanych dokumentów pochodzi z 1853 roku natomiast «najmłodszy» z 1944 roku – większość jednak z odnalezionych dokumentów pochodzi z lat 1887-1896. Wśród dokumentów zidentyfikowano dokumenty urzędowe adresowane do wójta w Wisłoku Wielkim, dzienniki ustaw, papiery cerkiewne oraz wiele innych.

Po zinwentaryzowaniu i zabezpieczeniu dokumentów powstał pomysł udostępnienia tych archiwaliów a współrealizatorem (i oczywiście współpomysłodawcą) był ks. Krzysztof Pichur. Tak zaczęło powstawać małe muzeum, które dziś sezonowo funkcjonuje w wieży cerkwi w Wisłoku i powstało dzięki zapałowi kilku osób (min. członkowie NGK «Magurycz») i pomocy finansowej «Fundacji im. Stefana Batorego» oraz «Fundacji Karpackiej».

Udostępnienie ekspozycji opóźniło się z powodu gruntownego remontu świątyni, który trwał przez cały rok 2002. W latach 2002-2003 trwało konstruowanie ekspozycji – trwał dobór dokumentów i zdjęć, wykonywano podpisy, umieszczano eksponaty w antyramach.

Dziś w muzeum w wieży cerkwi (kościoła) w Wisłoku znajdują się udostępnione zwiedzającym min. utensylia cerkiewne (ikony, świeczniki) z Wisłoka Wielkiego i Radoszyc, dokumenty gminne (najstarszy z 1853 roku) i cerkiewne (najstarszy z 1736 roku) z Wisłoka Wielkiego i Radoszyc, dokumentację opisową i fotograficzną dotyczącą Wisłoka i okolicznych wsi oraz prac prowadzonych przez NGK «Magurycz»

Wystawa będzie sukcesywnie uzupełniana o kolejne eksponaty.

Джерело: