Замок Гладишів

Dwór Obronny Gładyszów

Architektura dworu szymbarskiego nawiązuje do wzorów włoskich. Nie jest znane nazwisko architekta, ani budowniczych. Do wznoszenia obiektu przystąpiono ok. poł. XVI wieku, a w ostatnim dziesięcioleciu tego wieku, w drugiej fazie budowy nadano mu ostateczny kształt. Renesansowa, piętrowa budowla wzniesiona jest z miejscowego kamienia, w wyższych partiach murów łączonego z cegłą. Obiekt ten stanowi czołowy przykład tzw. kasztelu polskiego. Jest jednocześnie rezydencją o harmonijnej, nie pozbawionej dekoracyjności formie i warownią z jej najbardziej charakterystycznymi elementami, Korpus główny o zarysie prostokąta wzbogacony jest wypuszczonymi w narożach kwadratowymi alkierzami. Alkierze będące w górnych partiach izdebkami mieszkalnymi, w dolnych mogły pomieścić skarbczyk i zbrojownię. Usytuowanie ich na obrzeżach budynku stwarzało dobre warunki obserwacji – nadawały się również do obrony. Ciąg otworów strzelniczych widoczny jest nadal na wysokości strychu. W ostatniej fazie budowy bryła kasztelu uzyskała nowe elementy architektoniczne, stała się bardziej ozdobna: zwieńczono ją attyką arkadową, na górnej części ścian wykonano dekorację sgraffitową i rytą ramową (ciąg wzoru tworzą fantastyczne maski i elementy geometryczne), okna ujęto w profilowane kamienne obramienia. Wewnątrz jest niewiele pomieszczeń: dwie piwnice o kolebkowych sklepieniach, sień i dwie izby na parterze, wielka sala reprezentacyjna na piętrze i przylegająca do niej mniejsza, małe izdebki znajdujące się w alkierzach. W czasie remontu usunięto późniejsze, osiemnastowieczne ściany działowe, wracając do pierwotnego, szesnastowiecznego rozkładu wnętrz. Do dziś przetrwały oryginalne elementy dawnego ich wystroju: kamienne portale drzwiowe, fragmenty kominków i malowideł ściennych we wnętrzach dwu alkierzy. Pękające ściany budowli posadowionej na usuwającym się ku rzece gruncie wzmocnione zostały w XVI wieku szkarpami – przyporami z kamienia i cegły, widocznymi na dziewiętnastowiecznych rycinach, pocztówkach i fotografiach z okresu międzywojennego i jeszcze powojennych, Usunięto je podczas pierwszego etapu remontu w latach 1950-53, przywracając budowli dawny renesansowy kształt.

Do chwili obecnej wykonano wiele poważnych prac remontowych: wzmocnione zostały mury i stropy, dach pokryto blachą miedzianą, odtworzono wg zachowanych fragmentów dekorację sgraffitową, wykonano okucia blacharskie, założono rynny i rzygacze odprowadzające wodę, położono tynki zewnętrzne, zrekonstruowana została zachowana do czasów współczesnych jedynie w nielicznych fragmentach renesansowa attyka wieńcząca budowlę. Wewnątrz brak jeszcze zaplanowanych posadzek kamiennych i podłóg drewnianych, drewnianych okładzin stropów w pomieszczeniach na piętrze, stolarki drzwiowej, nie wmurowano zachowanych późnorenesansowych portali. Konserwacji wymagają fragmenty osiemnastowiecznych malowideł i kominków. Konieczne jest również wykonanie poprawek – usunięcie przyczyn zaciekania na elewację i kamieniarkę okienną, uzupełnienie ubytków tynku. Szymbarski «zamek” budzi duże zainteresowanie odwiedzających naszą miejscowość turystów, na ogól zorientowanych, że mają do czynienia z jedynym w swoim rodzaju zabytkiem, niepowtarzalnym w skali ogólnopolskiej.

Джерело: