Костел Різдва богородиці

Krzeszów, pow. niżański

Kościół parafialny drewniany z XVIII w.

Джерело: [2006 р.]

Krzeszów – par. Narodzenia N.M.P.

ul. Kościelna 27, 37-418 Krzeszów n. Sanem,

tel. 0-15/879-83-05

Proboszcz: ks. Lech Kutera (1941-1964-1984)

Wikariusz: ks. Sławomir Szewczak (1970-1995-2003)

Do parafii należą miejscowości:

Jasiennik Stary, Kamionka Dolna, Kamionka Górna, Kamionka Średnia, Krzeszów, Krzeszów Dolny, Krzeszów Górny, Kustrawa, Malennik Kol., Podolszynka Ordynacka, Podolszynka Plebańska, Sigiełki.

Kościół filialny: Jasiennik Stary

Kaplica: Komanowa Góra

Histroia parafii:

Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w r. 1390. Od w. XV do końca XVI królewszczyzna. Od r. 1597 wchodzi w skład Ordynacji Zamoyskich. Na zamku w Krzeszowie, zw. Rotundą, przebywała Barbara, żona Jana Zamoyskiego, i tu zmarła w r. 1610. W r. 1641 Krzeszów otrzymał prawa miejskie. W latach: 1649-51 rezydował tu książę Jeremi Wiśniowiecki, który napisał tu swój testament. W w. XVII kilkakrotnie niszczony m. in. w latach: 1623, 1672, 1688. Po I rozbiorze Polski w granicach Austrii, od r. 1809 w Księstwie Warszawskim, po r. 1815 w granicach Królestwa Polskiego. Od r. 1863 Krzeszów znalazł się w powiecie biłgorajskim guberni lubelskiej, prawa miejskie stracił w r. 1869.

Parafia rzymskokatolicka istniała tu już w II poł. w. XV. W r. 1509 Zygmunt Stary wznowił fundację parafii i nastąpiła powtórna jej erekcja. Pierwotnie parafia została uposażona przez króla, a z biegiem lat rodzina Zamoyskich powiększyła nadania ziemi (na początku w. XIX 120 mórg ziemi ornej i 21 mórg łąk). Do r. 1819 parafia należała do diecezji przemyskiej i w latach 1630-1746 wchodziła w skład dekanatu leżajskiego, a po r. 1746 tarnogrodzkiego. W 1809 r. Krzeszów włączono do diecezji lubelskiej. Do r. 1868 pozostała ta sama przynależność dekanalna (tarnogrodzki). Po tej dacie parafia została włączona do nowego dekanatu biłgorajskiego (obecnie południowego).

Parafia oprócz działalności duszpasterskiej nie zaniedbywała oświaty, prowadziła szkołę i troszczyła się o ubogich ulokowanych w szpitalu parafialnym (od początku w. XVII). Do r. 1875 była w Krzeszowie również parafia unicka. Po tej dacie kościół unicki przeznaczono na cerkiew prawosławną. W okresie międzywojennym świątynia cerkiewna została rozebrana. Do dnia dzisiejszego pozostało tu kilkadziesiąt osób należących do Kościoła prawosławnego. Na początku w. XVIII zamierzano w Krzeszowie założyć klasztor paulinów; rozpoczęto nawet budowę kościoła. W okresie powojennym gruntownie przebudowano plebanię i dom parafialny.

Zapewne pierwsza świątynia istniała tu już w w. XV. W r. 1596 abp lwowski Jan Dymitr Solikowski konsekrował nowy kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Po kilkudziesięciu latach istnienia świątynia spłonęła. Następna wybudowana dzięki Katarzynie Zamoyskiej w 1642 r., z powodu słabych fundamentów została rozebrana w r. 1726 z polecenia bpa przemyskiego Aleksandra Fredry. Budowę świątyni istniejącej do dnia dzisiejszego rozpoczęto w r. 1727. 11 VIII 1744 r. konsekrował ją bp przemyski Hieronim Sierakowski. Wezwanie kościoła pozostało takie samo jak poprzednich – Narodzenia NMP. Około r. 1744 kościół gruntownie odnowiony wewnątrz. Ponowna restauracja dzięki pomocy ordynata Maurycego Zamoyskiego dopiero w r. 1898. Uszkodzony w czasie działań wojennych w r. 1914, odnowiony w r. 1920. Po r. 1950 rozpoczęto gruntowną restaurację świątyni (m.in. pod koniec r. 1976 przebudowa prezbiterium).

Kościół drewniany, trzynawowy, wyposażenie wnętrza rokokowe, w prezbiterium drewniany ołtarz główny z MB z Dzieciątkiem (zwaną Loretańską, a przez miejscową tradycję Krzeszowską z w. XVIII), na zasłonie obraz św. Stanisława wskrzeszającego Piotrawina, zabytkowe antepedium z w. XVIII. W prezbiterium, po prawej stronie ołtarza głównego, ołtarz z kopią obrazu MB Częstochowskiej, na zasłonie obraz Joachima i Anny. Ołtarze boczne w transepcie: przylegające do ściany tęczowej: prawy Przemienienia Pańskiego, na zasuwie obraz Niepokalanego Poczęcia NMP, lewy św. Anny; przylegające do ściany bocznej: prawy św. Nepomucena, lewy Pana Jezusa Ukrzyżowanego. Ołtarze boczne w nawie: prawe 1. św. Antoniego Padewskiego, 2. Św. Mikołaja, lewe 1. św. Ambrożego, 2. Matki Boskiej z Peregrynacji. Bogate wyposażenie kościoła w dzieła sztuki to efekt hojnego mecenatu Zamoyskich, o czym świadczą herby tego rodu: Jelita, Rawicz i Korczak. Ambona, barokowa, bogato zdobiona, nad nią baldachim w którego zwieńczeniu pelikan. Naprzeciw ambony chrzcielnica w kształcie kielicha. Monstrancje: gotycka i barokowa. W nawie stoją ławki drewniane z końca w. XIX, a na chórze muzycznym 15-głosowe organy (renowacja w r. 1950).

Obok kościoła drewniana dzwonnica z r. 1898, na miejscu poprzedniej z r. 1721, odnowiona w latach 90-tych XX w., obok kaplica z r. 1905, we wnętrzu kamienna płyta z napisem: «Pamiątka przechowania kości – 1824». Na cmentarzu kościelnym dwa klasycystyczne pomniki nagrobne oraz krzyż wykonany z jednego bloku piaskowca z tablicą: «Pamiątka poległym w 1861 r.»

B. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii:

1. Kościół filialny, pw. MB Miłosierdzia, w Jasienniku Starym, z lat: 1982-87, wg projektu inż. archidiec. D. Beda, poświęcony, 31 V 1987 r., przez bpa Jana Śrutwę.

2. Kaplica, pw. Matki Boskiej Bolesnej, na tzw. Komanowej Górze k. Krzeszowa Dolnego z r. 1999, postawiona obok poprzedniej z r. 1867, o charakterze ludowym. Odpust: MB Bolesnej (9 IX)

3. Kaplica w Krzeszowie, u stóp Rotundy, z poł. w. XIX, murowana z czerwonej cegły, jako wotum za uśmierzenie epidemii. Klasycystyczny fronton z trójkątnym szczytem, w polu umieszczona figura Chrystusa dźwigającego krzyż. Prostokątne drzwi zamknięte łukiem. Nawa przykryta kopułą wspartą na pilastrowanych półkolumnach, ściany i sklepienie pokrywa polichromia.

4. Na cmentarzu grzebalnym kamienne pomniki m. in.: żołnierza z czasów napoleońskich, sekretarzy magazynów solnych, rodzin ziemiańskich, obelisk z otrąconym krzyżem stojący na mogile powstańców styczniowych (krzyż zniszczony przez żołnierzy Armii Czerwonej), pomnik poświęcony żołnierzom Armii Krajowej.

C. Cmentarze:

1. Cmentarz parafialny założony w r. 1824, czynny

2. Cmentarz z okresu epidemii cholery, nieczynny.

D. Miejscowości wchodzące w skład parafii: Jasiennik Stary, Kamionka Dolna, Kamionka Górna, Kamionka kol., Kamionka Średnia, Krzeszów, Krzeszów Dolny, Krzeszów Górny, Malenik kol., Podolszynka Ordynacka, Podolszynka Plebańska.

O d p u s t y:

Narodzenia NMP (8 IX),

św. App. Piotra i Pawła (29 VI).

Msze św. w niedziele i święta, godz.: 8.00, 11.00, 16.00 (18), 9.30 (w Jasienniku Starym)

Księgi metrykalne:

chrztów: 1706 – 1728, 1752 – 2001

małżeństw od r. 1712

zmarłych od r. 1786

Kronika parafialna: od r. 1725

Lista proboszczów: ks. Andrzej zwany “Priorem” (1479 – 1482), ks. Piotr z Czchowa (1508 – 1514), ks. Piotr z Krzeszowa (ok. r. 1529), ks. Jan z Przeworska, ks. Stanisław Jarzębiński (ok. r. 1569), ks. Wawrzyniec Siekacz (1591 – 1618), ks. Grzegorz Stonaszewski (ok. r. 1618), ks. Sebastian Dębicki (ok. r. 1646), ks. Wojciech Łusikowski (1668 – 1673), ks. Jan Abrek (1673 – 1689), ks. Józef Gilbaszewski (1689 – 1709), ks. Tomasz Franciszek Ormiński (1709 – 1715), ks. Andrzej Fabiański (Fabiankowski – ok. r. 1716), ks. Błażej Momorski (1725 – 1760), ks. Jan Tadeusz Kruszyński (1764 – 1799), ks. Kazimierz Kobyliński (1799 – 1809), ks. Wojciech Gilewski (1810 – 1821), ks. Szymon Surmakiewicz (1822 – 1844), ks. Wojciech Gałczyński (1844 – 1845), ks. Andrzej Łukasiewicz (1845 – 1872), ks. Michał Bobrowski (1872 – 1875), ks. Mateusz Dydak Świeca (1875 – 1878), ks. Franciszek Skubiszewski (1878 – 1879), ks. Jan Adamski (1897 – 1901), ks. Aureliusz Wilczyński (1901 – 1907), ks. Stanisław Rybka (1907 – 1911), ks. Aleksander Bartosiewicz (1911 – 1917), ks. Andrzej Dziubiński (1917 -1925), ks. Łukasz Zezuliński (1925 – 1934), ks. Józef Perskiewicz (1934 – 1936), ks. Adolf Netczyński (1936 – 1938), ks. Antoni Jaworski (1938 – 1946), ks. Stanisław Wolski (1946 – 1949), ks. Kazimierz Fąfera (1949 – 1976), ks. Zenon Chęć (1976 – 1980), ks. Józef Nowak (1980 – 1982)

Powołania z terenu parafii: ks. Marian Chmielowski (archidiec. lubelska), ks. Stanisław Chmielowski (archidiec. lubelska), ks. Zdzisław Torba (archidiec. lubelska), ks. Bogusław Paruch (TCH) oraz kilka sióstr zakonnych.

Księżą pochowani na miejscowym cmentarzu: ks. Aleksander Bartosiewicz, ks. Andrzej Dziubiński, ks. Jan Masłowski, ks. Adolf Netczyński, ks. Szymon Surmankiewicz

Stowarzyszenia, organizacje i ruchy religijne: Koła Żywego Różańca, Rada Duszpasterska i Parafialna, ministranci, parafialny zespół charytatywny

Liczba mieszkańców: 2320

Liczba katolików: 2300

Szkoły istniejące na terenie parafii: Gimnazjum Publiczne w Krzeszowie, Szkoła Podstawowa w Krzeszowie, Szkoła Podstawowa w Krzeszowie Górnym, Szkoła Podstawowa w Kamionce Górnej, Szkoła Podstawowa w Jasienniku Starym