Жидівське с
Село належало до Дуклянського деканату Перемиської єпархії.
Żydowskie
Region: Beskid Dukielski
Żydowskie – jeszcze do 1945 roku w dolinie potoku Krempna, pomiędzy Żydowska Górą a Wysokim, znajdowała się malowniczo położona wieś – Żydowskie. Przez tą wąską dolinę prowadził stary szlak handlowy ze Żmigrodu do Bardejova i Preszowa. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1541 roku, kiedy to ród Wojszyków sprzedał wieś Stadnickim. W kolejnych wiekach, kolejne rodziny stawały sie właścicielami wsi; Dembińscy, Lewiccy. Nie jest jednak pewne pochodzenie nazwy wsi ale najprawdopodobniej kiedyś wieś była dzierżawiona przez żydowskiego dzierżawcę.
W 1849 roku przez wieś przemaszerowały carskie wojska zmierzające na Węgry tłumić powstanie. Szczególnie w pomocy przy przemarszu, zasłużył się mieszkaniec wsi Żydowskie Michajło Konstantynowicz (ur. 1790r), który za swoje zasługi został odznaczony wysokim, carskim odznaczeniem – złotym krzyżem. Jego ojciec był księdzem a matka, Maria Wapnicka pochodziła z Desznicy. Sam był autorem pracy «Genealogia rodu Ostrowskich-Konstantynowiczów» próbując udowodnić swoje pochodzenie od rodu kniaziów Ostrowskich. Jego syn Iwan, urodzony w 1821 roku w Krempnej, ukończył studia prawnicze we Lwowie by później pracować Minsterstwie Spraw Wewnętrznych w Wiedniu.
Wg. danych z 1787 roku we wsi najczęściej powtarzającymi sie nazwiskami były nazwiska Jurczyk, Ardan, Stech, Czumanowicz, Orenicz, Kulik, Wirgala, wieś zamieszkiwały też dwie rodziny z bardzo starym nazwiskiem Horwat. w tych latach we wsi mieszkało około 310 grekokatolików i 7-miu Żydów, natomiast w 1880 roku we wsi mieszkało już 490 Łemków wyznania greckokatolickiego i 12 Żydów.
W 1859 roku została założona w Żydowskiem pierwsza szkoła, przez długi okres czasu pierwszym i jedynym nauczycielem był Fedor Frenczko, jednak w tym czasie z 45 dzieci w wieku szkolnym, do szkoły uczęszczalo zaledwie 15.
Prawdopodobnie w roku 1828 we wsi rozpoczęto budowę cerkwi unickiej pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego, cerkwi o bardzo nietypowym kształcie, niespotykanym na Łemkowszczyźnie; posiadała ona kalenicowe dachy, niską, nie wyróżniającą się wieżę i tylko dwa cebulaste zwieńczenia dachów. Do 1860 roku, wieś należała do unickiej parafii w Rostajnem, kiedy to stała sie filialną cerkwią parafii w Ciechanii.
Tragedia wsi rozpoczęła się podczas pierwszej wojny światowej. W 1915 roku, w wyniku działań wojennych związanych z operacją gorlicką, prawie doszczętnie zostały zniszczone wsie Ciechania i Żydowskie. Podobny los spotkał też wsie po drugiej stronie wzgórz; Rostajne i Ożenną. Po zakończeniu wojny, znacznie spadła liczba mieszkańców (około 500 przed wojną – 380 po wojnie), którzy z mozołem zabrali się do odbudowy wsi. Zaraz po wojnie we wsi rozpoczęła działanie szkoła podstawowa z językiem polskim jako językiem wykładowym oraz w 1922 roku rozpoczęto na placu obok starej cerkwi, budowę nowej świątyni greckokatolickiej. W 1928 roku ponad 1/3 mieszkańców wsi przeszła na prawosławie i ze wzgledu na niemożność korzystania z cerkwi greckokatolickiej rozpoczęto budowę świątyni prawosławnej. Tak więc przed rozpoczęciem wojny, we wsi stały trzy cerkwie !!
Mimo prób odbudowy, dzieła zniszczenia dopełniła II-ga wojna światowa. Podczas bitwy dukielskiej, 12 września 1944 roku do wsi wkroczył korpus radzieckiej kawalerii, którego zadaniem było przedostanie się na teren Słowacji i pomoc słowackim powstańcom. Jednak nie udało się tego dokonać, jednostki niemieckie okrążyły Rosjan i tylko przypadek pozwolił po dwóch tygodniach oblężenia przedostać sie wojskom Armii Czerwonej w okolice Tylawy do swoich jednostek. Na początku października, niemiecka żandarmeria polowa, zarządziła wysiedlenie mieszkańców strefy przyfrontowej. Kilkanaście strarszych osób, które nie chciały opuścić rodzinnych chyż, zostało w nich rozstrzelanych. Wieś Żydowskie w rękach niemieckich pozostała aż do stycznia 1945 roku. Po opuszczeniu wsi przez Niemców, powoli zaczęli wracać mieszkańcy, jednak we wsi zobaczyli tylko dwie stare chaty oraz chylące się ku upadkowi cerkwie. Cała reszta została bądź spalona, bądź rozebrana do budowy bunkrów i umocnień. Ci, którzy powrócili, nie zdecydowali się osiąść na powrót w Żydowskiem, próbowali osiedlić się w sąsiednich wsiach – Świątkowej, Świerżowej, Kotani, Krempnej.
Jednak tam już czekali na nich agitatorzy, zachwalający zalety przesiedlenia na Sowiecką Ukrainę. Ci co nie mieli nic do stracenia, pogodzili sie z przesiedleniem i poprzez węzeł kolejowy na stacji Jasło, w towarowych wagonach opuścili swe rodzinne strony. Ich celem podróży koleją była stacja Gusariwka w Donieckim okręgu. Stamtąd czekała ich jeszcze kilkudniowa podróż na furach zaprzężonych w krowy do wsi Nekremeno. Przez wieś również przeszedł front i ostała się jedna chata mniej niż w ich rodzinnej wsi czyli tylko jeden budynek. Gospodarzenie na niegościnnej ziemi musieli zacząć od zamieszkania w ziemiankach… a tyle im obiecywano.
Z tych co zostali, kolejne rodziny zostały zmuszone do wyjazdu na wschód w 1946 roku. Na szczęście ich podróż trwała krócej, osiedlono ich w rejonie Tarnopola. W kolejnych wywózkach, celem były też rejony Lwowa i Iwano-Frakowska. Zaledwie kilka rodzin dotrwało do 1947 roku kiedy to objęła ich «Akcja Wisła». Tych wysiedlono, na polskie tzw. «Ziemie Odzyskane».
Po wojnie, chaty które sie zachowały oraz cerkwie uległy całkowitemu zniszczeniu a tereny wsi znalazły «wątpliwego» gospodarza w postaci PGR-u. Przez pewien okres czasu, mieściła się tutaj też filia zakładu karnego. Dziś, dawna wieś jest niezamieszkała, choć zabudowana straszącymi budynkami byłych gospodarstw rolnych.
Wędrując doliną potoku Krempna, można odnaleźć wiele pamiątek, świadczących o istnieniu wsi… i wcale niepotrzebne jest do tego bystre oko. Tam gdzie kiedyś stała cerkiew, do dnia dzisiejszego można znaleźć kamienna podmurówkę (krzyż z cerkwi znalazł swoje miejsce spoczynku w muzeum Fedora Gocza w Zyndranowej). Na cmentarzu parafialnym, zachowało sie kilka nagrobków będących cennymi zabytkami sztuki kamieniarskiej a wzdłuż drogi z Krempnej do Grabiu zachowało się kilka kapliczek i krzyży. Szczególnie ciekawa jest kaplica usytuowana w górze wsi (w strone Grabiu) pochodząca z 1865 roku.
Warto poszukać i zobaczyć:
- widoczne miejsca po cerkwiach greckokatolickich. Idąc od strony Grabiu, zaraz po przejściu mostku na Krempnej
- cmentarz parafialny, okresowo oczyszczany – w nie najgorszym stanie
- dla wprawnych obserwatorów ślady piwnic z wiejskich domostw
- kilka ciekawych krzyży przydrożnych i kaplic min. kaplica z 1865 roku
Джерело: [2005 р.]
Zhdivskie [Ru] Zydowskie [Polish]
Jaslo District, present day SE Poland
Lemko Surnames cited by Krasovs'kyj from 1787 Austrian Cadastral Records
Ardan (3 families)
Wasko / Vasko
Wielgos / Vel'gos
Wirgala / Virgala (3 families)
Woyman / Vojman
Hawrylak / Hawriliak / Chawrylak / Havryljak
Zwancz / Zvanch
Kowal / Koval
Kogut / Kochut
Kondratyk
Korba (4 families)
Kulik / Kulig / Kulyk (2 families)
Orenicz / Orenych (2 families)
Petryszak / Petriszak / Petrysak / Petryshak
Polanski / Poljans'kyj
Semanczko / Semanchko (2 families)
Skwirszko / Skvirshko
Stech / Stekh (4 families)
Tymczysz / Tymchysh
Tychanin / Techanin / Tykhanyn
Troc / Trots' (3 families)
Frycki / Fryts'kyj (2 families)
Chorwat / Horwat / Khorvat (2 families)
Czumanowicz / Chumanovych (2 families)
Jurczyk / Jurchyk (5 families)
Jarosz / Jarosh
Parish Data: [from Blazejowskyj and Iwanusiw]
Church was «Ascension of Our Lord» [1828??] [destroyed]
The church burned in 1914 only a few graved remain at the site. The village was a filial parish to ROSTAJNE until 1860 when it was made a filial parish of TYKHANJA
In 1785 the village lands comprised 4.23 sq km. There were 310 Greek Catholics 0 Roman Catholics and 7 Jews
1840 – 505 Greek Catholics
1859 – 642 Greek Catholics
1879 – 455 Greek Catholics
1899 – 520 Greek Catholics
1926 – 350 Greek Catholics
1936 – 276 Greek Catholics
The village was incorporated in to the Lemko Apostolic Administration in 1934
Джерело: