Костел непорочного зачаття діви Марії

Dub – par. Niepokalanego Poczęcia N.M.P.

Dub 96, 22-435 Komarów,

tel. 0-84/615-33-22

Proboszcz: ks. Józef Tucki (1941-1966-1982)

Wikariusz: ks. Krzysztof Groszek (1976-2003-2005)

Do parafii należą miejscowości: Dub, Kadłubiska, Kotlice Kol., Kotlice, Niewirków, Poddąbrowa, Rutka, Swaryczów, Śniatycze, Tomaszówka

Kościoły filialne: Kotlice, Niewirków, Śniatycze

Odpust: 8 XII, 22 VII

Liczba mieszkańców: 2700

Historia parafii:

Parafia erygowana, 21 V 1544 r., przez bp Jana Dziaduskiego, uposażył ją Dubieński. W niedługim czasie pojawili się tutaj kalwini, katolicy zostali pozbawieni na około 70 lat swojej świątyni. W r. 1628 nastąpiło wznowienie działalności parafii dzięki ówczesnemu dziedzicowi miejscowego majątku, Aleksandrowi Myszkowskiemu. Parafię oddano w zarząd franciszkanom z Zamościa. Ci ostatni byli tutaj bardzo krótko, już w r. 1636 parafię przejęło duchowieństwo diecezjalne. Ponowne uposażenie parafii przez Aleksandra Myszkowskiego i następnych kolatorów zapewniło temu kościołowi znaczne posiadanie ziemi, jak również prawo wyrębu w lesie i wypasu na dobrach majątku Dub. 25 X 1867 r. rząd carski pozostawił przy parafii tylko 6 morg ziemi. Obecnie do Kościoła należy: w Dubie 14,75 ha ziemi, w Niewirkowie 14 ha oraz w Śniatyczach 0,20 ha.

Teren parafii aż do naszych czasów był bardzo rozległy. W w. XX powstało z niej kilka parafii, jak również odłączono poszczególne wsie (całe nowe parafie to: Zawalów 1918, Zubowice 1938, Honiatyczne 1975 r., a ponadto w r. 1919 odłączono do Horyszowa Polskiego wieś Cześniki, w r. 1975 utworzono parafię w Cześnikach, do której dołączono kol. Niewirków).

W okresie przedrozbiorowym parafia należała do diecezji chełmskiej (na przełomie w. XVIII i XIX przejściowo była pod administracją Przemyśla). W tym czasie parafia wchodziła w skład dekanatu grabowieckiego. Od początku w. XIX do r. 1947, kiedy włączono ją do dekanatu tyszowieckiego, zmieniała kilkakrotnie swoją przynależność dekanalną (na początku w. XIX do r. 1815 Tyszowce, 1815-1868 Hrubieszów, 1868-1918 Tomaszów, 1918-1936 Tyszowce, 1936-1947 Tomaszów). Do kasaty unii na tym terenie było kilka kościołów greckokatolickich: Dub, Honiatycze, Śniatycze i Niewirków. Później zamieniono je na cerkwie, a unitów zmuszono do porzucenia Kościoła katolickiego. Proboszcz łacińskiej parafii w Dubie został ukarany za udzielanie posług duszpasterskich unitom (ks. Stanisław Ufnalski, proboszcz w latach 1903-1913, przez jeden rok był pozbawiony prawa odprawiania Mszy św.).

II wojna światowa była okresem bardzo ciężkim dla społeczności parafialnej. 25 IX 1939 r. ks. dr Wiktor Możejko, dwaj klerycy salezjańscy, organista z Duba i kowal Piotrowski zostali rozstrzelani na skraju lasu cześnickiego. W r. 1943 nastąpiło wysiedlenie ludności polskiej z niektórych wsi, a parafii odebrano kościół (do lipca 1944).

Po r. 1910 w Kotlicach, w majątku zwanym Prawda, istniał przez pewien czas dom zgromadzenia Najświętszegp Serca Jezusowego (majątek ten darowała swojemu zgromadzeniu zakonnica Jadwiga Rulikowska). Plebania, “stara”, wyremontowana w latach: 1982-2000, “nowa” oddana do użytku w r. 1990.

Stary zasób archiwum parafialnego został zdewastowany w czasie II wojny światowej. Archiwum posiada część ksiąg od XVI w.

Pierwszy kościół parafialny, z drzewa, został ufundowany przez Dobrogosta Dubieńskiego vel Drohiczyńskiego przed r. 1543 (może w r. 1541?). Konsekrowany w 1543 r. Około 1560 r. do r. 1628 był zamieniony na zbór kalwiński. Drugi, również drewniany, ufundowany ok. 1626 przez Aleksandra Myszkowskiego z Mirowa, starostę tyszowieckiego i przekazany w 1628 r. franciszkanom z Zamościa, którzy w 1635 r. zrzekają się beneficjum. Świątynia ta została spalona w 1648 r. przez kozaków, na jej miejscu wzniesiono kaplicę. Nowy drewniany kościół został wzniesiony w latach 1667-90, staraniem Jana Aleksandra Myszkowskiego z Mirowa, podkomorzego bełskiego, konsekrowany w r. 1678.

Kościół obecnie istniejący, pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Marii Magdaleny, został wybudowany w r. 1778 staraniem proboszcza Józefa Kobylińskiego, w r. 1779 konsekrowany przez bp. Melchiora Jana Kochanowskiego. Odnawiany w latach: 1788 i 1809, rozbudowany około r. 1880 przez dobudowanie kruchty i zakrystii. W latach 1982-2000 remontowany (złocenia i konserwacja ołtarzy, boazeria, żyrandole, stacje Drogi Krzyżowej, odwodnienie i wzmocnienie fundamentów kościoła, wzmocnienie fundamentów dzwonnicy)

Orientowany. Drewniany, konstrukcji zrębowej, zewnątrz i wewnątrz oszalowany poziomo deskami, wzmocniony, zapewne w 1953 r., lisicami imitującymi pilastry; na kamiennej podmurówce. Nawa prostokątna, prezbiterium węższe, prostokątne, zamknięte trójbocznie, przy nim od północy zakrystia z późniejszym przedsionkiem; przy nawie od zachodu czworoboczna kruchta. Wewnątrz ściany wyłożone płytami pilśniowymi (1953 r.), pomalowanymi; strop z wydatną fasetą. Otwór tęczowy o łuku półkolistym, z belką, na której Grupa Ukrzyżowania późnobarokowa z 2. Ćw. w. XVIII oraz narzędzia Męki Pańskiej. Chór muzyczny wsparty na dwóch kolumnach, podchórze belkowane. Okna prostokątne, w nich późniejsze kraty. Dachy dwuspadowe, nad prezbiterium niższy; nad kruchtą trójpołaciowy, kalenicowy; pobite gontem; wydatny okap dachu podbity szeroką fasetą.

Wyposażenie regencyjne częściowo z elementami rokokowymi 2. ćw. w. XVIII i zapewne z ok. poł. w. XVIII. Ołtarz główny regencyjny 2. ćw. w. XVIII, ujęty w pary kolumn, z późnobarokowymi rzeźbami Doktorów Kościoła: śś. Ambrożego, Augustyna, Grzegorza i Hieronima oraz Trójcy Św. w zwieńczeniu, prawdopodobnie z ok. poł. w. XVIII; w polu środkowym obraz NMP Niepokalanie Poczętej z gołębiem w jednej i lilią w drugiej dłoni oraz aniołkami trzymającymi wieniec różany i gorejące serce z 1. poł. w. XVIII (może identyczny ze wzmiankowanym w 1727 r.), częściowo przemalowany. Ołtarze boczne, architektoniczne: 1-2. przy tęczy dwa analogiczne regencyjne 2. ćw. w. XVIII, ze współczesnymi im rzeźbami; w lewym rzeźby śś. Józefa, Jana Chrzciciela oraz aniołów: w zwieńczeniu, w polu środkowym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 2. poł. w. XVII, malowany na desce, częściowo przemalowany, w sukienkach metalowych z 2. poł. w. XVIII i z licznymi wotami z w. XIX-XX; w prawym krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty, w zwieńczeniu aniołów; 3., w lewej nawie, rokokowy z 2 poł. w. XVIII, z obrazem św. Józefa zapewne z tegoż czasu (wzmiankowany 1764); 4. prawy późnobarokowy z ok. poł. w. XVIII, ze współczesnymi mu rzeźbami śś. Dominika i Katarzyny Sieneńskiej oraz aniołami w zwieńczeniu, w polu środkowym obraz św. Marii Magdaleny z 1. poł. w. XVIII (wzmiankowany 1750) oraz św. Mikołaja w. XVII (wzmiankowany 1671) na zasuwie i św. Jana Nepomucena w. XVIII w zwieńczeniu. Ambona regencyjna z 2. ćw. w. XVIII z baldachimem i schodkami. Chrzcielnica przyścienna regencyjna z 2. ćw. w. XVIII, z rzeźbą św. Jana Chrzciciela na baldachimie i obrazem Chrztu Chrystusa na zaplecku, zapewne współczesnym, gruntownie przemalowanym. Kropielnica zapewne z w. XVIII, kamienna. Epitafium Agnieszki z Czarnołuskich Darowskiej (zm. 1810).

Obok kościoła, w południowo-zachodniej części cmentarza kościelnego, stoi drewniana dzwonnica (zapewne współczesne kościołowi). Jest to konstrukcja słupowo – ramowa, oszalowana, dach namiotowy z ozdobnym żelaznym krzyżem. Znajdują się w niej 2 dzwony.

Cmentarz kościelny od zachodu otoczony ogrodzeniem z filarków z kamiennymi kulami, zapewne z 1. poł. w. XIX, w nim na osi kościoła trójdzielna bramka, rozczłonkowana pilastrami z falistym zwieńczeniem z kulami i wnęką. Na cmentarzu nagrobki klasycystyczne, kamienne: 1. Wojciecha Troszczyńskiego (zm. 1827), w kształcie krzyża na postumencie; 2. Mikołaja Ziemborowskiego, majora WP (zm. 1844), w kształcie obelisku na trójkondygnacjowym cokole, zwieńczanego kulą.

Na terenie parafii, wśród licznych figur i krzyży przydrożnych, jedna figura-obelisk zasługuje na szczególną uwagę: jest to obelisk murowany, na którego szczycie umieszczono krzyż i królewskie insygnia z żelaza.

B. Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii

1. Kościół filialny, pw. Narodzenia NMP, w Niewirkowie.

2. Kościół filialny, pw. Przemienienia Pańskiego, w Śniatyczach.

3. Kościół filialny, pw. Joachima i Anny w Kotlicach, poświęcony, 22 VIII 1992 r., przez bpa zamojsko-lubaczowskiego Jana Śrutwę, styl współczesny, murowany z cegły palonej, jednonawowy, w ołtarzu głównym figury Joachima i Anny i obraz Miłosierdzia Bożego, ogrodzony przęsłami metalowymi przy murowanych słupach. Obok dzwonnica, w niej jeden dzwon poświęcony, 12 VI 1999 r. przez Ojca Świętego Jana Pawła II w Zamościu. Odpust: ostatnia niedziela lipca.

4. Kaplica na cmentarzu grzebalnym w Dubie, zbudowana, w r. 1910, jako grobowiec rodziny Rulikowskich.

5. Kapliczka przydrożna przy drodze do Niewirkowa. Późnobarokowa, zapewne z 2. poł. w. XVIII. Murowana z cegły, otynkowana. Dwukondygnacjowa, na rzucie trójkąta o narożach ściętych z pilastrami podtrzymującymi belkowanie, nad drugą kondygnacją wygięte półkoliście w górę. W polach pomiędzy pilastrami w dolnej kondygnacji nisze, w górnej płyciny, w obramieniach z wygiętymi gzymsami. W zwieńczeniu żelazny, ozdobny, kuty krzyż. Niegdyś gzymsy kryte dachówką (trzy dalsze, rzekomo analogiczne kapliczki, rozebrane przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej).

C. Cmentarze:

1. Cmentarz rzymskokatolicki w Dubie, czynny, założony na pocz. w. XIX, w kształcie trójkąta prostokątnego o pow. 4,4 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych słupach

2. Cmentarz przykościelny, dawniej także grzebalny, w Dubie, nieczynny, założony prawdopodobnie w XVI w., czynny do pocz. w. XIX

3. Cmentarz przykościelny, dawniej przycerkiewny a także grzebalny w Śniatyczach, nieczynny, założony równocześnie z powstaniem parafii prawosławnej (XVI w.), ogrodzony metalowymi przęsłami przy murowanych słupach

4. Cmentarz prawosławny w Śniatyczach, nieczynny, założony po r. 1875, w kształcie wydłużonego czworoboku o pow. 0,72 ha, ogrodzony drutem kolczastym na betonowych słupach

Odpusty:

Niepokalanego Poczęcia NMP (8 XII),

św. Marii Magdaleny (22 VII).

Msze św. w niedziele i święta, godz.: 9.00, 10.15, 10.30, 11.15, 12.00

Księgi metrykalne:

chrztów od r. 1840 (brak r. 1943)

małżeństw od r. 1837

zmarłych od r. 1840

Kronika parafialna od r. 1946

Powołania z terenu parafii: ks. Witalis Pędzik, ks. Kazimierz Piróg, , ks. Jan Tambor, 3 siostry zakonne

Księża pochowani na miejscowym cmentarzu: ks. Wiktor Możejko

Stowarzyszenia, organizacje i ruchy religijne: Koła Żywego Różańca, Straż Honorwa III Zakonu św. Franciszka, ministranci

Czasopisma wydawane przez parafię: “Jeremiasz”

Szkoły istniejące na terenie parafii: Szkoła Podstawowa w Dubie, Szkoła Podstawowa w Śniatyczach, Szkoła Podstawowa w Niewirkowie